|
Το
χαρακτηριστικό όμως της καινούργιας συγκυρίας
είναι διαφορετικό: δεν είναι πια η έκκληση του
«λαϊκιστή» προς τον λαό του όσο η εντυπωσιακά
ταχεία διαμόρφωση ενός συνασπισμού δυνάμεων
πέριξ του Τραμπ και της ιδέας του. Ιδέα υπάρχει,
παρά το ότι ο ίδιος ο Τραμπ βρίσκεται εκτός κάθε
κλασικής, πολιτικοϊδεολογικής γραμματικής. Στους
αντίποδες του ρητορικού / εγγράμματου πολιτικού
(στο στυλ Ομπάμα) ο Τραμπ ενσαρκώνεται στις
executive orders, στις εκτελεστικές εντολές του
και στην καθημερινή σκηνοθεσία της βούλησής του
με ελάχιστες λέξεις.
Ποια είναι
λοιπόν η ιδέα; Η ανάπλαση της αμερικανικής
ισχύος με επιλεκτικές αναπαλαιώσεις και
συγχρόνως φυγή προς τα εμπρός. Επιστροφή σε
«παραδοσιακές» αντιλήψεις για την οικογένεια,
τις έμφυλες σχέσεις και τον γνήσιο αμερικανικό
τρόπο ζωής. Από την άλλη, επιτάχυνση με έναν
ίλιγγο επενδυτικών και μετασχηματιστικών
σχεδίων. Αντίδραση και μαζί ένας ακραίος,
αποθεσμοποιητικός «μοντερνισμός» ο οποίος
λογαριάζει τους περιορισμούς και τις
κανονιστικές ρυθμίσεις ως εμπόδια στην απόσπαση
πόρων και στην αύξηση της εθνικής ισχύος.
Ο Τραμπ
ξαναβγαίνει λοιπόν στη σκηνή παίζοντας μεταξύ
υπόσχεσης και απειλής. Ισομοιράζει φιλική
χειρονομία και μοχθηρή προειδοποίηση. Το
συγκεκριμένο στυλ αντλείται απευθείας από την
κουλτούρα των επιχειρηματικών συμφωνιών και των
επιθετικών εξαγορών. Γι’ αυτό άλλωστε έγινε
αμέσως αναγνωρίσιμο από τα τρομερά παιδιά των
μεγάλων τεχνολογικών εταιρειών.
Αν σταθεί
κανείς προσεκτικότερα στους συμβολισμούς των
εκτελεστικών διαταγών του Προέδρου, «διαβάζει»
αυτό το διπλό παίγνιο. Οι δασμοί, η έκτακτη
ανάγκη στα σύνορα με το Μεξικό, το «πρώτα η
Αμερική» δείχνουν, φαινομενικά, προς την
κατεύθυνση του εθνικιστικού απομονωτισμού. Λίγο
παραδίπλα όμως και η εντολή για τέλος της
παρέμβασης της «ομοσπονδιακής κυβέρνησης» στην
ελευθερία του λόγου και αποκήρυξη της
«λογοκρισίας».
Δεν
πρόκειται μόνο για νεύμα κατά της «πολιτικής
ορθότητας» ή της woke ατζέντας που προφανώς
αποτελεί στόχο. Είναι κάτι ευρύτερο που φάνηκε
και από τις προεδρικές χάρες σε καταδικασμένους
για βαριά ποινικά αδικήματα. Για παράδειγμα,
εκτός των εμβληματικών προσώπων που εφόρμησαν
κατά του Καπιτωλίου, ο αμερικανός Πρόεδρος
απένειμε χάρη και στον Ρος Ούλμπριχτ. Πρόκειται
για κάποιον που είχε δραστηριοποιηθεί στο
σκοτεινό Διαδίκτυο στήνοντας έναν επιτυχημένο
ιστότοπο μαύρης αγοράς ναρκωτικών, όπλων και
άλλων «υπηρεσιών στον πελάτη».
Ο Ούλμπριχτ
συνδέεται με τον χώρο του Libertarian Party,
ενός δικτύου αναρχοκαπιταλιστικών αντιλήψεων και
οπαδών της αφορολόγητης ιδιοκτησίας και του
ανεμπόδιστου ατομικισμού. Ο ίδιος ο Τραμπ
αναφέρθηκε στους συγκεκριμένους δηλώνοντας
ευγνωμοσύνη για τη θερμή τους υποστήριξη.
Ενας νέος
συνασπισμός εξουσίας επομένως, ένα «μπλοκ
δυνάμεων» και όχι απλώς το δίδυμο Τραμπ και Ιλον
Μασκ που θα μπορούσε κάποια στιγμή και να
«σπάσει». Σε κάποια τελευταία του κείμενα πριν
από δεκαετίες ο Νίκος Πουλαντζάς μιλούσε για
μια συμμαχία ανορθολογισμού, νεοφιλελευθερισμού
και αυταρχικού κρατισμού.
Το στοίχημα
τότε ήταν να στοχαστεί κανείς την κρίση των
μεταπολεμικών συμβιβασμών και την άνοδο του
θατσερισμού και του ρεϊγκανισμού. Και σε εκείνη
την περίοδο υπήρχε μια συνάρθρωση αντιθετικών
ροπών, η σχέση μεταξύ της λεγόμενης φιλελεύθερης
ατομικιστικής επανάστασης με μορφές κρατικής
καταστολής και περιφρόνησης για πολιτικά και
κοινωνικά δικαιώματα. Θα κάναμε όμως μεγάλο
λάθος βλέποντας στη δυναμική του τραμπισμού «μια
από τα ίδια». Τα επίπεδα πλούτου, ιδιωτικής
ισχύος, επιχειρηματικών ανοιγμάτων της δικής μας
εποχής έχουν γίνει ασύλληπτα.
Ο Τραμπ
έρχεται να υποστασιοποιήσει την επιθυμία για το
γιγαντιαίο, για τη μάξιμουμ ισχύ των κινητήρων
και των εξορυκτικών διαδικασιών. Παρά την
κατάκριση που του επιφυλάσσουν τμήματα των
καλλιεργημένων ελίτ, έχει αποφασίσει να
συμπράξει με τους τεχνο-επιχειρηματίες,
διατηρώντας συγχρόνως τα χονδροειδή μοτίβα μιας
αντι-woke αισθηματολογίας. Ο ίδιος, ο χώρος του
και οι παρέες του βρίσκονται στον αντίποδα κάθε
ηθικού ευσεβισμού, ζηλωτικού ευαγγελισμού και
παλαιοδεξιάς σεμνοτυφίας. Ο «υπερσυντηρητισμός»
τους είναι απλώς μια συναισθηματική πορνογραφία
που συνοδεύει μια κατεξοχήν επιχειρηματική
λογική.
Τηρουμένων
των αναλογιών, η ιδέα Τραμπ είναι ένας
αντιδραστικός μοντερνισμός. Οπως στον Μεσοπόλεμο
η Ακρα Δεξιά στην πορεία για την εξουσία
προσέλκυσε τις ελίτ των μηχανικών και των
ειδικών στα μεγάλα έργα, έτσι και σήμερα η
τραμπική πλατφόρμα δοκιμάζει να συσπειρώσει
δυνάμεις αιχμής και καινοτομίας: από την
κουλτούρα του ινφλουένσερ και του ποντκάστερ στα
σόσιαλ μέχρι τις φιλοδοξίες των στελεχών, από το
spotify μέχρι τις παραδοσιακές πετρελαϊκές.
Προφανώς οι
συγκολλήσεις ετερόκλητων προσωπικοτήτων και
φιλοδοξιών ανά πάσα στιγμή μπορεί να γεννήσουν
πολέμους παρασκηνιακής επιρροής στην «αυλή» του
ηγεμόνα. Ας μην περιμένουμε όμως κάποια
αυτοανάφλεξη του τραμπισμού. Διότι το άλλο
μείζον συμβάν του καιρού είναι μια σχεδόν
παγκόσμια παράλυση και αδυναμία όλων των ειδών
δημοκρατικής, μετριοπαθούς ή ριζοσπαστικής
Αριστεράς. Ο τραμπισμός ανασυνθέτει εθνικιστικά,
οικονομικά και γεωπολιτικά σχέδια (ριζικής
αναθεώρησης) και οι υπόλοιποι εκφέρουν
«ψύχραιμες» ηθικές αντιρρήσεις ή, ακόμα
χειρότερα, υποκύπτουν, με τον έναν ή άλλον
τρόπο, στον νέο ηγεμονιστικό λόγο. Αυτή είναι η
κατάσταση και δεν ωφελεί σε τίποτα ο εξωραϊσμός
της.
Ο κ.
Νικόλας Σεβαστάκης είναι καθηγητής Πολιτικής
Φιλοσοφίας στο ΑΠΘ, συγγραφέας.
Πρώτη
δημοσίευση στο Βήμα
|
