|
Για τις ΗΠΑ
η διώρυγα είναι ουσιώδης για τη διασφάλιση της
ασφαλούς και ανεμπόδιστης διέλευσης αγαθών,
ειδικά σε περιόδους αυξανόμενου εμπορικού
ανταγωνισμού όπως με την Κίνα, που διαχειρίζεται
ήδη τα 2 από τα 5 λιμάνια στην είσοδο και στην
έξοδο της διώρυγας σύμφωνα με τον δρόμο του
μεταξιού.
Η αναφορά
του Τραμπ ενδέχεται να λειτουργεί ως σήμα
πρόθεσης προς τον Παναμά και άλλους συμμάχους
της περιοχής πως οι ΗΠΑ δεν θα επιτρέψουν σε
καμία εξωηπειρωτική δύναμη να αποκτήσει έλεγχο ή
επιρροή στη διώρυγα. Παρά τις προτάσεις για
εναλλακτικές διαδρομές μέσω του Μεξικού, της
Νικαράγουας ή της Κολομβίας, η υφιστάμενη
υποδομή της διώρυγας του Παναμά καθιστά τη χώρα
ασυναγώνιστο εταίρο για τις ΗΠΑ σε μια διώρυγα
που ήδη λειτουργεί και μπορεί να περάσει ο
στόλος τους εάν χρειαστεί.
Η
Γροιλανδία αποτελεί αυτόνομη περιοχή μέσα στο
Βασίλειο της Δανίας, διατηρώντας τον έλεγχο των
εσωτερικών της υποθέσεων, όπως η αστυνομία, η
μετανάστευση και το νομικό σύστημα, ενώ η Δανία
επιβλέπει τις εξωτερικές υποθέσεις, την άμυνα
και τη νομισματική πολιτική. Η Γροιλανδία
διαθέτει τεράστιο πλούτο πόρων, περίπου 140 δισ.
βαρελιών υδρογονανθράκων, που αντιστοιχούν στο
13% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου και στο
30% των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου,
και θα είναι η 5η χώρα σε αποθέματα ενέργειας.
Ισως πιο σημαντικό είναι ότι η Γροιλανδία
διαθέτει τη δεύτερη μεγαλύτερη συγκέντρωση
σπάνιων γαιών μετά την Κίνα. Επίσης εκτιμάται η
ύπαρξη κοιτασμάτων ουρανίου περίπου 270.000
τόνων, που τα καθιστά τα 6α μεγαλύτερα στον
κόσμο.
Ως δανικό
έδαφος, αυτοί οι πόροι θα μπορούσαν να
ενισχύσουν σημαντικά την ενεργειακή ανεξαρτησία
της Ευρώπης από τη Ρωσία και το Ιράν. Επίσης θα
μπορούσαν να συμβάλουν και στη μείωση της
εξάρτησης για σπάνια υλικά από την Κίνα.
Οι ΗΠΑ
βλέπουν και αυτές τη Γροιλανδία ως μέσο
απεξάρτησης από τις σπάνιες γαίες της Κίνας και
ως γεωπολιτικό οχυρό τους, ως ασπίδα για την
προστασία τους μέσω του συστήματος έγκαιρης
προειδοποίησης πυρηνικών πυραύλων προτού αυτοί
φθάσουν στην ηπειρωτική χώρα. Η τήξη των πάγων
αναμένεται να ανοίξει τον Βόρειο Θαλάσσιο
Διάδρομο, ενδεχομένως δημιουργώντας μία από τις
πιο σημαντικές εμπορικές διαδρομές του κόσμου
την επόμενη δεκαετία. Οι ΗΠΑ ποντάρουν στον
έλεγχο του Βόρειου Θαλάσσιου Αρκτικού Διαδρόμου.
Ο Καναδάς
διεκδικεί κυριαρχία επί του μεγαλύτερου μέρους
του περάσματος του Βόρειου Θαλάσσιου Αρκτικού
Διαδρόμου ως εσωτερικής καναδικής οδού, ενώ οι
Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες διαφωνούν,
θεωρώντας τη διαδρομή διεθνή υδάτινη οδό. Εδώ
και αιώνες η θάλασσα βόρεια του Καναδά ήταν
κυρίως αδιάβατη λόγω των συνθηκών, αλλά με την
κλιματική αλλαγή το πέρασμα γίνεται πλοηγήσιμο
κατά τους θερινούς μήνες και ενδέχεται να
εξελιχθεί σε μια πολύ κερδοφόρα διαδρομή που θα
μπορούσε να ανταγωνιστεί ακόμη και τη διώρυγα
του Παναμά. Αν η Αμερική αποκτούσε την κυριαρχία
της Γροιλανδίας, μαζί με την Αλάσκα στην άλλη
πλευρά, θα μπορούσε να ελέγχει και τις δύο
εξόδους του Καναδά.
Η
αυξανόμενη προσβασιμότητα των αρκτικών πόρων
καθώς οι πάγοι λιώνουν, η στρατηγική θέση της
Γροιλανδίας για στρατιωτικούς σκοπούς, η
δυνατότητα νέων θαλάσσιων διαδρομών της
Αρκτικής, η αυξανόμενη ζήτηση των τεχνολογικών
εταιρειών για σπάνιες γαίες, οι οποίες είναι
ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία της σύγχρονης
κοινωνίας μας, και ο αναδυόμενος παγκόσμιος
οικονομικός και γεωπολιτικός Ψυχρός Πόλεμος
μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας αλλάζουν την περιοχή.
Πέρα από
τις οικονομικές συνέπειες, αυτές οι δυναμικές
εγείρουν επείγοντα ερωτήματα σχετικά με την
ασφάλεια των ναυτικών δρομολογίων σε μια εποχή
απο-παγκοσμιοποίησης. Οι εμπορικές διαδρομές
γίνονται όλο και πιο αμφισβητούμενες, λιγότερο
συνεργατικές και ολοένα και πιο εύθραυστες.
Καθώς το παγκόσμιο σύστημα κατακερματίζεται και
τα εμπορικά μοτίβα προσαρμόζονται, η εξασφάλιση
του θαλάσσιου εμπορίου θα απαιτήσει νέες
στρατηγικές, οι οποίες ενδέχεται να
αναδιαμορφώσουν τους ρόλους των ναυτικών
δυνάμεων, των περιφερειακών συμμαχιών και της
διεθνούς διακυβέρνησης. Αυτές οι αλλαγές για την
ασφάλεια και τη διαχείριση των εμπορικών
δρομολογίων θα απαιτήσουν αναθεώρηση των
παραδοσιακών προσεγγίσεων και συμμαχιών.
*Ο κ.
Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονομολόγος,
αναπληρωτής καθηγητής του Πολυτεχνείου Κρήτης,
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
** Το άρθρο
δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της
Κυριακής.
|
