|
Ο Τραμπ
ανήκει στους επαναστατικούς ηγέτες που πιστεύουν
ότι η ριζοσπαστική αλλαγή είναι εφικτή.
Επιδιώκει την ανατροπή του status quo στο
εσωτερικό των ΗΠΑ και στο διεθνές σύστημα.
Ανέτρεψε την καθεστηκυία τάξη εντός του ίδιου
του κόμματος των Ρεπουμπλικανών, σοκάρει την
πολιτική ελίτ στην Ουάσιγκτον, διεξάγοντας
πόλεμο κατά του «βαθέος κράτους», καταρρίπτει
πυλώνες της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, όπως η
διεθνής αναπτυξιακή βοήθεια ή οι σχέσεις με τους
ευρωπαίους συμμάχους.
Για τον
Τραμπ, η φιλελεύθερη διεθνής τάξη δεν είναι
κάτι που αξίζει να διατηρηθεί – είναι ένας
μηχανισμός που πρέπει να καταστραφεί και να
αντικατασταθεί με ένα σύστημα όπου οι ΗΠΑ
υπαγορεύουν τους όρους αποκλειστικά με βάση την
ισχύ και το συμφέρον τους.
Στην
κοσμοθεωρία του Τραμπ οι διεθνείς σχέσεις δεν
βασίζονται σε κοινές αξίες και αρχές, αλλά
αποκλειστικά στο συμφέρον. Δεν υπάρχουν σταθεροί
σύμμαχοι – υπάρχουν μόνο συναλλακτικές σχέσεις
που εξυπηρετούν άμεσα τις ΗΠΑ. Η ισχύς είναι το
μοναδικό νόμισμα των διεθνών σχέσεων. Οι εταίροι
των ΗΠΑ δεν είναι τίποτα περισσότερο από πελάτες
που πρέπει να πληρώνουν για την αμερικανική
προστασία και υποστήριξη.
Καμία χώρα
δεν μπορεί να αποκομίζει περισσότερα οφέλη από
όσα αποκομίζουν οι ΗΠΑ από αυτήν. Υπό αυτό το
πρίσμα βλέπει τη σχέση με τους ευρωπαίους
εταίρους στο ΝΑΤΟ, οι οποίοι θεωρεί ότι
εκμεταλλεύτηκαν την αμερικανική στρατιωτική
ομπρέλα και πλούτισαν χωρίς να συνεισφέρουν το
ανάλογο τίμημα.
Ο Τραμπ
δεν πιστεύει στις αμοιβαία επωφελείς
συνεργασίες. Στον κόσμο του υπάρχουν μόνο
νικητές και ηττημένοι και οι ΗΠΑ πρέπει να είναι
πάντα στην πλευρά των νικητών. Το εμπόριο, οι
διπλωματικές σχέσεις και η διεθνής τάξη δεν
είναι αρένες συμβιβασμού, αλλά μάχες όπου ο
ισχυρότερος επικρατεί.
Αυτός είναι
ο λόγος που αντιμετωπίζει ακόμα και συμμάχους
όπως ο Καναδάς ή η Ευρωπαϊκή Ενωση ως
ανταγωνιστές, επιβάλλοντας δασμούς και
ανατρέποντας εμπορικές συμφωνίες που θεωρεί
επιζήμιες για τις ΗΠΑ. Οσο παράξενο κι αν
ακούγεται, ο Τραμπ δεν είναι κλασικός
καπιταλιστής της ελεύθερης αγοράς – είναι
νεομερκαντιλιστής.
Βάζει την
εθνική οικονομική ισχύ πάνω από την παγκόσμια
οικονομική συνεργασία και το ελεύθερο εμπόριο.
Οι εμπορικές του πολιτικές βασίζονται σε
προστατευτισμό, δασμούς και έλεγχο στρατηγικών
πόρων εντός και εκτός ΗΠΑ. Βλέπει την οικονομική
αλληλεξάρτηση ως απειλή, καθώς θεωρεί ότι
μειώνει την ισχύ των ΗΠΑ, αντί να την ενισχύει.
Η εξωτερική πολιτική του Τραμπ έχει πάντα
στραμμένο το βλέμμα στο εσωτερικό κοινό. Είναι
λαϊκιστής και χρησιμοποιεί τις διεθνείς σχέσεις
για να ενισχύσει την εικόνα του. Είτε πρόκειται
για μια σύγκρουση με την Κίνα, είτε για μια
φαντασμαγορική συνάντηση με τον Ζελένσκι κάθε
διπλωματική του κίνηση είναι ένα πολιτικό θέαμα
σχεδιασμένο για να κερδίσει και να ικανοποιήσει
το εκλογικό σώμα.
Ο Τραμπ
σκέφτεται με απόλυτους όρους. Για εκείνον οι
διεθνείς σχέσεις δεν είναι περίπλοκες – είναι
απλές, όπως ο διαχωρισμός ανάμεσα στο άσπρο και
το μαύρο. Ολα χωρίζονται σε καλό και κακό,
συμφέρον και μη συμφέρον, κερδισμένους και
χαμένους. Αυτός ο δυϊσμός τον κάνει να αγνοεί τη
διπλωματία των λεπτών ισορροπιών και να
προκρίνει ριζοσπαστικές λύσεις που αγνοούν
κρίσιμες παραμέτρους και ειωθότα. Ενα
χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η αντίληψή του
ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν απλά να αγοράσουν τη
Γροιλανδία, όπως γίνεται στις επιχειρηματικές
συναλλαγές.
Πέρα από
όλα τα παραπάνω, ο Τραμπ έχει νοοτροπία
σταυροφόρου. Βλέπει τον εαυτό του ως έναν ηγέτη
σε αποστολή. Ο Θεός τον προόρισε να σώσει τις
ΗΠΑ από την καταστροφή που, κατά τη γνώμη του,
έχει επιφέρει η φιλελεύθερη ατζέντα. Αυτή η
αίσθηση αποστολής τον καθιστά αδιάλλακτο και
κλειστό σε οποιαδήποτε οπτική διαφέρει από τη
δική του, καθώς θεωρεί ότι κάθε συμβιβασμός
είναι προδοσία της αποστολής του.
Η δυναμική
του Τραμπ βασίζεται στο ότι δεν παίζει με τους
παλιούς κανόνες και είναι εκείνος που υπαγορεύει
τους νέους για να φτιάξει έναν κόσμο καθ’
ομοίωση των ιδεών του. Θα καταφέρει να κάνει την
Αμερική ξανά μεγάλη με αυτές; Η κοσμοθεωρία του
μας προετοιμάζει για μία εξωτερική πολιτική με
πολλά και μεγάλα ρίσκα, μεν, τα οποία δεν
φοβάται να αναλάβει, δε. Το ερώτημα είναι αν ο
υπόλοιπος κόσμος θα καταφέρει να προσαρμοστεί
και να εξισορροπήσει τη στρατηγική του.
Αν οι
παραδοσιακοί σύμμαχοι ή αντίπαλοι της Αμερικής
συνεχίσουν να δρουν όπως παλιά, διατηρώντας την
πεποίθηση ότι το δόγμα Τραμπ είναι μια σειρά από
καπρίτσια και περίεργες ιδέες που οδηγούν απλώς
σε ένα παροδικό χάος, τότε ίσως βρεθούν
απροετοίμαστοι. Αν όμως αναγνωρίσουν την
κοσμοθεωρία του Τραμπ και κατανοήσουν ότι αυτό
που γίνεται αντιληπτό ως χάος ή απρόβλεπτος
χαρακτήρας δεν είναι ατύχημα, αλλά επιλογές με
βάση συγκεκριμένες πεποιθήσεις, τότε έχουν μια
ευκαιρία να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους.
Η
κυρία Ρεβέκκα Γ. Παιδή είναι αναπληρώτρια
καθηγήτρια στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών
Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Πρώτη δημοσίευση στο Βήμα
|
