«Ξεκινήστε την απόσυρση των στρατευμάτων και λάβετε όλα τα μέτρα για να διασφαλίσετε την ασφαλή μεταφορά προσωπικού, όπλων και εξοπλισμού μέσω του ποταμού Δνείπερου» ήταν τα χαρακτηριστικά λόγια του υπουργού Άμυνας, Σεργκέι Σόιγκου, ο οποίος ανέθεσε το έργο στον στρατηγό Σουροβίκιν. Είχε προηγηθεί ενημέρωση του τελευταίου από τον επικεφαλής του τμήματος άμυνας στον τομέα αυτό.

Εντύπωση πάντως στην όλη παράσταση, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά από τη ρωσική τηλεόραση, προκαλεί η απουσία του Προέδρου Πούτιν από την σκηνή. Την ημέρα που η Ρωσία ανακοίνωσε την υποχώρηση των στρατευμάτων της από την Χερσώνα της Ουκρανίας, ο Ρώσος ηγέτης περιόδευε σε νευρολογικό νοσοκομείο της Μόσχας, χωρίς να κάνει καμία αναφορά στη μνημειώδη απόφαση.

Πως επηρεάζεται η πορεία των επιχειρήσεων μετά από αυτήν την απόφαση οπισθοχώρησης των ρωσικών στρατευμάτων και γιατί ανακοινώθηκε τώρα; Τα ερωτήματα αυτά απασχολούν αυτές τις ημέρες την διεθνή κοινότητα και τους αναλυτές. Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά βρίσκονται συνήθως στην μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας κάθε χώρας και στα διδάγματα που παίρνουμε από αυτή. Η στρατιωτική ιστορία της Ρωσίας, ειδικότερα από τους ναπολεόντειους πολέμους και εντεύθεν, ίσως μας δώσει την απάντηση της τακτικής αυτής κίνησης των Ρώσων στη Χερσώνα.

Το όχι και τόσο μακρινό 1805, οι στρατιές του Ναπολέοντα είχαν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης κατατροπώνοντας τις Αυστριακές και Ρωσικές δυνάμεις. Ως το 1812 τα γαλλικά στρατεύματα, υπό την ηγεσία του Ναπολέοντα είχαν νικήσει όλους τους στρατούς της Ευρώπης. Ήταν καλύτερα εκπαιδευμένα, είχαν υψηλότερα κίνητρα και πολύ περισσότερα εφόδια από εκείνα των αντιπάλων τους και ο επικεφαλής τους εθεωρείτο η μεγαλύτερη αυθεντία της εποχής σε θέματα στρατηγικής.

Όταν έφθασαν με όλη τους την ισχύ στα ρωσικά σύνορα το 1812, είχαν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι η εκστρατεία κατά της Μόσχας θα ήταν ίδια με εκείνες στις οποίες πολέμησαν επί μια δεκαετία. Σύμφωνα με τους κανόνες κα τις επιχειρησιακές και τακτικές αρχές της εποχής, οι στρατοί θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν ο ένας τον άλλον σε ανοιχτό πεδίο μάχης, όπου τα τακτικά και τα υλικά πλεονεκτήματα των Γάλλων ήταν προφανή και εγγυόνταν τη νίκη. Ο Ρώσος στρατηγός Μιχαήλ Ιλλαριόνοβιτς Κουτούζοφ (16 Σεπτεμβρίου 1747 – 28 Απριλίου 1813) αντελήφθη ότι ο μικρότερος σε μέγεθος και ελλιπής σε εξοπλισμό στρατός του θα αποτελούσε εύκολη λεία για τις εμφανώς ανώτερες γαλλικές δυνάμεις, αν ακολουθούσε τους κανόνες. Και έτσι, υιοθέτησε διαφορετική τακτική, τέτοια που οι Γάλλοι δεν είχαν αντιμετωπίσει ως τότε. Αντί να εμπλακεί σε μάχη, αποσύρθηκε στο εσωτερικό της χώρας καταστρέφοντας όσες πηγές εφοδίων μπορούσε. Η τακτική αυτή είχε ως αποτέλεσμα να υποφέρουν τόσο οι Ρώσοι άμαχοι όσο και οι Γάλλοι στρατιώτες.

Οι Ρώσοι συνέχισαν να υποχωρούν αφήνοντας τους Γάλλους να προελάσουν ως τη Μόσχα, που κατελήφθη σχετικά εύκολα. Εκεί όμως άρχισε η πραγματική τραγωδία για τους Γάλλους γιατί όπως αποδείχθηκε, η κατάληψη μιας χώρας ήταν πολύ πιο εύκολη από τον έλεγχό της. Οι Ρώσοι επέλεξαν να κάψουν την πρωτεύουσά τους παρά να επιτρέψουν στους Γάλλους να ξεχειμωνιάσουν εκεί καιδε δίστασαν να διαπράξουν και εγκλήματα πολέμου κατά των συμπατριωτών τους, προκειμένου να επιτύχουν τον υψηλότερο στόχο τους: να απαλλαγούν από τον εχθρό που είχε εισβάλει στη χώρα τους. Ας σημειωθεί πως, μολονότι αυτά γίνονταν στο όνομα του τσάρου, ο τσάρος και η αυλή του δεν έπαιξαν κανένα ρόλο ούτε στον σχεδιασμό της τακτικής ούτε στην εφαρμογή της.

Καθώς οι Γάλλοι υποχωρούσαν κατά μήκος των γραμμών εφοδιασμού που είχαν ήδη καταστραφεί, οι Ρώσοι άρχισαν έναν εξοντωτικό ανταρτοπόλεμο, ο οποίος σε συνδυασμό με τον άγριο χειμώνα που οι Ρώσοι γνώριζαν καλύτερα από τους Γάλλους πώς να τον αντιμετωπίσουν, οδήγησε στην πλήρη διάλυση εκείνου που υπήρξε ο ισχυρότερος στρατός του κόσμου.

Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας ΤΟ ΒΗΜΑ, ρώσοι αξιωματούχοι ισχυρίζονται ότι ο Πούτιν σκοπεύει να «παγώσει» τη σύγκρουση, ενώ ο πολύπαθος στρατός του θα ανασυντάξει και θα εκπαιδεύει το μεγάλο αριθμό των πρόσφατα επιστρατευμένων ανδρών που, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, ξεπερνούν τις 300.000 που είχαν αρχικά ανακοινωθεί. «Ο Πούτιν δεν βιάζεται. Το βλέπει αυτό ως μια μεγαλύτερης κλίμακας σύγκρουση με τη Δύση», τόνισε ο αξιωματούχος. «Είναι καιροσκόπος από τη φύση του. Η στρατηγική του τώρα είναι να δει πώς θα είναι τα πράγματα μέχρι το τέλος του χειμώνα και μετά να επανεκτιμήσει την κατάσταση».

Η υποχώρηση στη Χερσώνα είναι η τελευταία σε μια σειρά στρατιωτικών ηττών για τη Ρωσία. Αλλά ενώ η επίθεση του Κιέβου στο Χάρκοβο προκάλεσε την αποδιοργάνωση των ρωσικών μονάδων και μια άνευ προηγουμένου ρήξη στο εσωτερικό της ρωσικής άρχουσας τάξης, η απόφαση της Τετάρτης αντιμετωπίστηκε με κατανόηση από ορισμένους από τους πιο επιθετικούς επικριτές της διεξαγωγής της στρατιωτικής εκστρατείας. Αυτή η αντίδραση πιθανόν να μας αποκαλύπτει ότι η ενέργεια αυτή ήταν σχεδιασμένη, προγραμματισμένη και εντάσσεται στην βαθύτερη στρατιωτική κουλτούρα των Ρώσων, την οποία περιγράφει γλαφυρά και κυνικά ο Όττο φον Μπίσμαρκ: «Ποτέ μην κάνετε πόλεμο εναντίον των Ρώσων. Το κάθε σας στρατήγημα θα βρεθεί αντιμέτωπο με την εντελώς απρόβλεπτη ηλιθιότητά τους».!

*Ηλίας Παπαδήμας, Σχης ε.α, ΜΑ, Σπουδές Νοτιοανατολικής Ευρώπης

Πρώτη δημοσίευση στο Βήμα