|
Σε ένα διαφορετικό
θέμα σήμερα, με τον πόλεμο του Ισραήλ με τη Γάζα να είναι
ένα ακόμη μεγάλο αγκάθι στην πορεία των διεθνών αγορών, εν
μέσω ανησυχίας διάχυσης του πολέμου και έκρηξης των τιμών
ενέργειας …
Όπως χαρακτηριστικά
έγραψε σε πρόσφατο άρθρο του στο Bloomberg ο
Andreas Kluth,
"ντρέπομαι για τον ΟΗΕ". Έτσι έθεσε το ζήτημα η υπουργός
Άμυνας της Τσεχίας Jana Cernochova προ ημερών, αναφερόμενη
στα Ηνωμένα Έθνη. "Κατά τη γνώμη μου, η Τσεχική Δημοκρατία
δεν έχει τίποτε να περιμένει από έναν οργανισμό ο οποίος
υποστηρίζει τρομοκράτες και δε σέβεται το βασικό δικαίωμα
στην αυτοάμυνα. Ας φύγουμε".
Ουάου. Κανείς δεν
περιμένει από τους Τσέχους να αποχωρήσουν από τον ΟΗΕ, αλλά
η οργή της Cernochova τα λέει όλα. Με τον ένα ή τον άλλο
τρόπο, σχεδόν κάθε ένα από τα 193 κράτη-μέλη του έχει
βαρεθεί και είναι όλο και πιο πεπεισμένο ότι τα Ηνωμένα Έθνη
γίνονται ταχύτατα ασήμαντα. Ο ΟΗΕ προορίζεται να είναι το
πρωταρχικό όργανο στον κόσμο για πολυμερή συνεργασία και
συλλογική διατήρηση της ειρήνης, ενώ ο καταστατικός χάρτης
του απαγορεύει τη χρήση ή την απειλή βίας. Με αυτόν τον
ρυθμό κατρακύλας, ωστόσο, ο ΟΗΕ θα μπορούσε σύντομα να
γνωρίσει τη μοίρα του προδρόμου του, της Κοινωνίας των
Εθνών, η οποία φάνηκε άχρηστη τη δεκαετία του 1930 και
τελικά διαλύθηκε αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η αγανάκτηση της
Cernochova αφορά ψήφισμα του ΟΗΕ το οποίο εισήγαγε η
Ιορδανία και εγκρίθηκε από τη Γενική Συνέλευση με 121
ψήφους υπέρ, 14 κατά και 44 αποχές. Απαιτεί "μια άμεση,
διαρκή και βιώσιμη ανθρωπιστική εκεχειρία" στη σύγκρουση
μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς η οποία μαίνεται στη Λωρίδα της
Γάζας.
Η Συνέλευση, ωστόσο,
είχε πρώτα απορρίψει μια τροπολογία την οποία υποστήριξε ο
Καναδάς. Το κείμενο αυτό θα είχε προσθέσει ότι και ο ΟΗΕ
"απορρίπτει κατηγορηματικά και καταδικάζει τις τρομοκρατικές
επιθέσεις της Χαμάς" και απαιτεί την άμεση απελευθέρωση όλων
των ομήρων. Ως εκ τούτου, όπως εγκρίθηκε, το ψήφισμα δεν
αναφέρει τη Χαμάς, τους ομήρους ή το δικαίωμα του Ισραήλ
στην αυτοάμυνα.
Μπορεί κανείς να
σκεφτεί ότι αυτή είναι απλώς η Γενική Συνέλευση. Η
πραγματική δράση στον ΟΗΕ βρίσκεται στο Συμβούλιο Ασφαλείας,
το σώμα πέντε μόνιμων και 10 εκ περιτροπής μελών τα
οποία μπορούν να στείλουν στρατεύματα για να επιβάλουν ή να
διατηρήσουν την ειρήνη σε προβληματικά σημεία του κόσμου.
Αυτό το φόρουμ έχει γίνει ωστόσο η διπλωματική εκδοχή μιας
λασπομαχίας μεταξύ των δυτικών δημοκρατιών που βρίσκονται
ανάμεσα στις πέντε δυνάμεις οι οποίες διαθέτουν δικαίωμα
βέτο - των ΗΠΑ, του Ηνωμένου Βασιλείου και της Γαλλίας - και
του αυταρχικού άξονα Ρωσίας και Κίνας.
Την περασμένη
εβδομάδα οι ΗΠΑ πρότειναν ένα ψήφισμα στο Συμβούλιο το οποίο
καταδίκαζε την τρομοκρατία της Χαμάς και επιβεβαίωνε το
δικαίωμα όλων των κρατών στην αυτοάμυνα. Απαιτούσε την
απελευθέρωση των ομήρων και ζητούσε επίσης "ανθρωπιστικές
παύσεις" στις εχθροπραξίες για την προστασία των αμάχων.
Όχι, απάντησαν η Ρωσία και η Κίνα. Μαζί τους συντάχθηκε και
ένα από τα εκ περιτροπής μέλη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.
Τότε ήταν η σειρά
της Ρωσίας να δεχθεί την απόρριψη. Το ψήφισμά της ζητούσε
άμεση κατάπαυση του πυρός και καταδίκαζε κάθε βία κατά
αμάχων. Αυτό είναι πολύ "συγκινητικό" όταν προέρχεται από
μια χώρα που βομβαρδίζει, απάγει, ακρωτηριάζει και σκοτώνει
Ουκρανούς αμάχους για περισσότερες από 600 ημέρες. Το άλλο
πρόβλημα ήταν ότι η εκδοχή της Ρωσίας "ξεχνούσε" επίσης να
αναγνωρίσει το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα και
μάλιστα ζητούσε να ακυρωθούν οι εντολές εκκένωσης προς τους
κατοίκους της Γάζας, αν και αυτές προορίζονταν ακριβώς για
την προστασία των αμάχων. Έτσι, οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο
Βασίλειο είπαν το δικό τους "όχι".
Άλλες χώρες, ειδικά
εκείνες του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου, προσπαθούν να
μείνουν μακριά από αυτόν τον γεωπολιτικό καβγά και να
σηκώνουν τα χέρια τους με βάση το θυμικό. Η Γκαμπόν, ένα εκ
περιτροπής μέλος του συμβουλίου, ψήφισε τόσο το αμερικανικό
όσο και το ρωσικό κείμενο, απλώς για να γίνει κάτι.
"Λυπούμαστε που ο ανταγωνισμός μέσα σε αυτό το συμβούλιο"
καθιστά αδύνατη οποιαδήποτε πρόοδο, όπως το διατύπωσε
διπλωματικά η εκπρόσωπος της Γκαμπόν Lily Stella
Ngyema-Ndong.
Όπως έγραψε στο
άρθρο του στο Bloomberg, κάποιος βαθμός διαμάχης σε ένα
παγκόσμιο φόρουμ δεν πρέπει να προκαλεί έκπληξη. Όντας
διχασμένοι και πολωμένοι στην εσωτερική μας πολιτική ζωή σε
κάθε χώρα, δύσκολα μπορούμε να περιμένουμε αρμονία όταν
εμφανιζόμαστε σε διεθνείς θεσμούς στους οποίους υποβόσκει
αυτοδικαίως μια "σύγκρουση πολιτισμών".
Και όμως ο
ιδεαλιστικός διεθνισμός στηρίζεται στη φιλοδοξία να μπορούμε
να ξεπερνάμε τις διαφορές μας. Έχει μια μακρά και
αξιοσέβαστη παράδοση, η οποία ενσαρκώνεται περισσότερο από
τον Woodrow Wilson, τον πρόεδρο των ΗΠΑ ο οποίος μπήκε
απρόθυμα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά στη συνέχεια
αποφάσισε να "κάνει τον κόσμο ασφαλή για τη δημοκρατία". Το
αποτέλεσμα, όπως το είχε συλλάβει, ήταν η Κοινωνία των
Εθνών, μια λέσχη χωρών οι οποίες υποσχέθηκαν, θεωρητικά, να
παρέχουν συλλογική ασφάλεια η μία στην άλλη, να επιλύουν
διαφορές με διαιτησία και να υπερασπίζονται τα θύματα της
επιθετικότητας.
Από την αρχή,
ωστόσο, η ΚτΕ ξεκίνησε με το "αριστερό” όταν η Γερουσία των
ΗΠΑ, σε αντίθεση με τον Wilson, δεν κατάφερε να επικυρώσει
τη συμφωνία. Οι ΗΠΑ όχι μόνο έμειναν έξω από τον οργανισμό,
αλλά έγιναν και απομονωτιστικές. Χωρίς την αμερικανική
ηγεσία, ο οργανισμός δεν είχε το "ρεαλιστικό" στοιχείο
δύναμης που απαιτούσε το "ιδεαλιστικό" όραμα του Wilson.
Αυτό έγινε σαφές στη
δεκαετία του 1930, σε μια σειρά από κρίσεις τις οποίες η
Κοινωνία των Εθνών είχε σκοπό να αποτρέψει ή να επανορθώσει,
αλλά δεν μπορούσε. Ξεκινώντας από το 1931, οι Ιάπωνες
κατέλαβαν τη Μαντζουρία. Το 1935, ο Ιταλός Ντούτσε, Μπενίτο
Μουσολίνι, κατέλαβε την Αβησσυνία, η οποία τώρα ονομάζεται
Αιθιοπία. Με την ΚτΕ να δείχνει την ανικανότητά της σε κάθε
διαδοχική κρίση, η Ιταλία, η Ιαπωνία και η ναζιστική
Γερμανία την αγνόησαν τελικά εντελώς και έβαλαν φωτιά στον
κόσμο.
Τα Ηνωμένα Έθνη, των
οποίων η χάρτα υπεγράφη στο Σαν Φρανσίσκο αμέσως μετά τον Β'
Παγκόσμιο Πόλεμο, υποτίθεται ότι ήταν ένας νέος και
βελτιωμένος θεσμός. Και αυτή τη φορά, οι ΗΠΑ, ο ξεκάθαρος
ηγεμόνας της μεταπολεμικής τάξης, θα έμενε εντός του ως
ανάδοχος γονέας.
Ο Ψυχρός Πόλεμος το
έκανε φυσικά δύσκολο. Ωστόσο, η ιδέα της συλλογικής
ασφάλειας, η οποία διέτρεχε την παράδοση από τον ουιλσονισμό
έως τον ΟΗΕ, είχε μια ευκαιρία. Το 1950 οι Βορειοκορεάτες
κατέλαβαν το νότιο τμήμα της Κορεατικής Χερσονήσου. Στο
Συμβούλιο Ασφαλείας, η Κίνα εξακολουθούσε να εκπροσωπείται
από τους Κινέζους εθνικιστές (που έδρευαν εκείνη την εποχή
στην Ταϊβάν), με αποτέλεσμα οι Σοβιετικοί να μποϊκοτάρουν
τις συνεδριάσεις του συμβουλίου, πράγμα που σήμαινε ότι δεν
μπορούσαν να ασκήσουν το βέτο τους. Εν τη απουσία τους, το
όργανο εξουσιοδότησε μια δύναμη του ΟΗΕ - με επικεφαλής τις
ΗΠΑ, αλλά με τη συμμετοχή και 14 άλλων χωρών - να
απελευθερώσει τη Νότια Κορέα.
Στις μέρες μας, μια
τέτοια παρέμβαση είναι αδιανόητη. Πέρυσι, ένα μέλος του
Συμβουλίου Ασφαλείας, η Ρωσία, εισέβαλε σε ένα άλλο μέλος
του ΟΗΕ, την Ουκρανία - και συνεχίζει να βασανίζει τον
πληθυσμό της μέχρι σήμερα. Στη συνέχεια, η Χαμάς προχώρησε
στις φρικαλεότητές της. Κι όμως, η διεθνής "κοινότητα", όπως
είναι σήμερα, δεν μπορεί καν να συμφωνήσει για το πώς να
ονομάσει μια τέτοια τρομοκρατική πράξη.
Ομολογουμένως, ο ΟΗΕ
εξακολουθεί να διαδραματίζει ζωτικό ρόλο με άλλους τρόπους.
Οι κανόνες και οι συμβάσεις του
ρυθμίζουν τα
πάντα, από τις διεθνείς τηλεπικοινωνίες μέχρι τη ναυτιλία
και οι υπηρεσίες αρωγής του εργάζονται σκληρά για να
μετριάσουν τις ανθρώπινες απώλειες των συγκρούσεων και των
καταστροφών, στη Γάζα και αλλού.
Σε περιόδους κρίσης
όπως τώρα, ωστόσο, η Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο
Ασφαλείας μετατρέπονται σε μια Βαβέλ στην οποία κανείς δεν
εμπιστεύεται κανέναν και η εύρεση κοινών λέξεων καθίσταται
αδύνατη. Όταν ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες
καταδίκασε την τρομοκρατία της Χαμάς, αλλά πρόσθεσε ότι οι
επιθέσεις "δεν έγιναν στο κενό", ο εκπρόσωπος του Ισραήλ,
Γκιλάντ Ερντάν, τον κατηγόρησε για "λίβελο του αίματος" και
ζήτησε την παραίτησή του.
Κι έτσι, τα πράγματα
καταρρέουν, καθώς το ενιαίο "κέντρο" δεν μπορεί να κρατηθεί
όρθιο. Αυτό το κέντρο επρόκειτο να είναι η Κοινωνία των
Εθνών στην εποχή του Wilson και τα Ηνωμένα Έθνη στη δική
μας. Αντίθετα, όπως είπε ο Ερντάν του Ισραήλ και θα
συμφωνούσαν η Τσερνόχοβα της Τσεχίας και άλλοι, τα Ηνωμένα
Έθνη "δεν έχουν πλέον ούτε μια στάλα νομιμοποίησης ή
σημασίας". Έχουμε εισέλθει σε μια νέα εποχή διχασμού
των εθνών, εποχή όπου η αγνή και καθαρή αναρχία απλώνεται
σιγά-σιγά στον κόσμο. |
