Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετατράπηκαν σε βασικούς κρίκους της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας, παράγοντας μοντέλα υψηλού κύρους όπως Porsche και Audi, καθώς και βασικά εξαρτήματα για κορυφαία αμερικανικά οχήματα. Ωστόσο, η εμπορική πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ αποκαλύπτει πλέον τις αδυναμίες αυτού του οικονομικού μοντέλου, απειλώντας την ανάπτυξη, την απασχόληση και το βιοτικό επίπεδο σε όλη την περιοχή.

Η απόφαση του Τραμπ να επιβάλει δασμούς 25% στις εισαγωγές αυτοκινήτων τον Απρίλιο, συνοδεύτηκε πρόσφατα από την απειλή επιβολής δασμών 50% σε όλα τα ευρωπαϊκά προϊόντα — απειλή που τελικά ανεστάλη έως τις 9 Ιουλίου. Ήδη, η ευρωπαϊκή αυτοκινητοβιομηχανία δέχεται πιέσεις. Μεγάλες εταιρείες όπως η Volkswagen, η BMW και η Mercedes-Benz —μαζί με πολυτελείς βρετανικές και ιταλικές μάρκες— παίζουν σημαντικό ρόλο στις εξαγωγές της ηπείρου προς τις ΗΠΑ. Όμως οι οικονομικές συνέπειες είναι εντονότερες στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη, όπου οι βιομηχανικές βάσεις είναι πιο περιορισμένες και εξαρτώμενες από τον κλάδο. Στη Σλοβακία, που κατέχει την παγκόσμια πρωτιά σε παραγωγή αυτοκινήτων ανά κάτοικο, η αυτοκινητοβιομηχανία καλύπτει σχεδόν το 50% της βιομηχανικής παραγωγής — τριπλάσιο ποσοστό σε σύγκριση με τη Γερμανία. Τα τρία τέταρτα των σλοβακικών εξαγωγών προς τις ΗΠΑ αφορούν αυτοκίνητα.

Η βαθιά εξάρτηση της περιοχής από τις παγκόσμιες εφοδιαστικές αλυσίδες σημαίνει ότι η υποχώρηση της ζήτησης στη Δυτική Ευρώπη και η πιθανή μεταφορά της παραγωγής από πολυεθνικές εταιρείες εντείνουν τις πιέσεις.

Η περίπτωση της Mata Automotive, τουρκικής εταιρείας που ιδρύθηκε από τον Ερσέ Κασλίογλου, είναι ενδεικτική. Η Mata είχε επενδύσει στη Σλοβακία, η οποία αναδείχθηκε σε ευρωπαϊκό κέντρο της αυτοκινητοβιομηχανίας. Η εταιρεία επεκτάθηκε ραγδαία και εξυπηρετούσε κυρίως την αγορά των ΗΠΑ. Ωστόσο, πλέον, μεταφέρει την παραγωγή στο Μεξικό — χώρα που εξαιρείται από τους δασμούς χάρη στη συμφωνία ΗΠΑ–Μεξικού–Καναδά. Ο Κασλίογλου κάνει λόγο για «εφιάλτη» και προσπαθεί να βρει νέους πελάτες στην Ευρώπη, ενώ βλέπει τα κέρδη του να συρρικνώνονται.

Η κατάσταση επηρεάζει και άλλες επιχειρήσεις. Έρευνες στην αυτοκινητοβιομηχανία της Σλοβακίας δείχνουν μεγάλη πτώση στις προσδοκίες παραγωγής — στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων δύο ετών. Ο επικεφαλής της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, Πίτερ Καζίμιρ, χαρακτήρισε τον εμπορικό πόλεμο ως «ευρωπαϊκό και αμερικανικό Αρμαγεδδώνα» και προειδοποίησε ότι οι δασμοί φέρνουν υποτονική ανάπτυξη, αύξηση των τιμών και επιδείνωση των συνθηκών στην αγορά εργασίας.

Οι νέοι δασμοί προσθέτουν βάρος σε έναν ήδη πιεσμένο κλάδο, ο οποίος προσπαθεί να μεταβεί στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και να ανταγωνιστεί τις αναδυόμενες κινεζικές εταιρείες. Το τοπίο αυτό αποθαρρύνει μακροπρόθεσμες επενδύσεις και απειλεί να υπονομεύσει τη θέση της Ευρώπης ως παγκόσμιου κόμβου παραγωγής αυτοκινήτων.

Οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης υπήρξαν από τους μεγαλύτερους ωφελημένους της παγκοσμιοποίησης. Με την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ, προσέλκυσαν επενδύσεις μέσω φθηνού και καταρτισμένου εργατικού δυναμικού, ενισχύσεων και στρατηγικής θέσης, μετατρέποντας παλιές σοβιετικές μονάδες σε μοντέρνα εργοστάσια παραγωγής δυτικών αυτοκινήτων.

Ωστόσο, αυτό το οικονομικό θαύμα απειλείται. Στη Σλοβακία, όπου δραστηριοποιούνται Hyundai, Peugeot και Jaguar Land Rover, η παραγωγή αυτοκινήτων αντιστοιχεί στο 10% του ΑΕΠ και απασχολεί τουλάχιστον 300.000 ανθρώπους σε μια χώρα 5 εκατομμυρίων. Η κεντρική τράπεζα προειδοποιεί ότι ο εμπορικός πόλεμος θα καθηλώσει την ανάπτυξη, θα εξαλείψει 20.000 θέσεις εργασίας και θα μειώσει τις εξαγωγές κατά 5 δισ. ευρώ την επόμενη τριετία.

Στην Τσεχία, οι επιπτώσεις στους προμηθευτές εξαρτημάτων —ιδίως προς τη Γερμανία— αναμένεται να πλήξουν την παραγωγή και τις εξαγωγές, με προβλέψεις για ύφεση το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Στην Ουγγαρία, οι δασμοί προκαλούν καθυστερήσεις σε νέες επενδύσεις στον κλάδο, με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης να σημειώνει ότι η εμπορική αβεβαιότητα λειτουργεί αποτρεπτικά στις αποφάσεις των επιχειρήσεων.