Από το Marx ως το Soros

Καθημερινή Στήλη με άρθρα για την παγκόσμια οικονομία

Επικοινωνήστε μαζί μας

00:01 - 09/04/24

Η επισημοποίηση των Οικονομικών κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 συνέβη στο πλαίσιο ενός μεταποιητικού τομέα, ο οποίος καθοδήγησε την ανάπτυξη και την απασχόληση, παράγοντας τυποποιημένα προϊόντα. Στο δε εμπόριο κυριαρχούσαν τα τελικά προϊόντα και όχι τα εξαρτήματα. Όπως έγραψε σε άρθρο της στο Blog του IMF η κ. Νταϊάν Κόιλ (καθηγήτρια Δημόσιας Πολιτικής της έδρας Μπένετ στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ), τα κεϊνσιανά οικονομικά διαμόρφωσαν τις κατηγορίες των στατιστικών, που συγκεντρώθηκαν στο Σύστημα Εθνικών Λογαριασμών, στα γραμμικά μοντέλα εισροών – εκροών και στα μακροοικονομικά μοντέλα. Πολλοί από όσους διαδραματίζουν εξέχοντες πολιτικούς ρόλους σήμερα διδάχθηκαν τα Οικονομικά από εγχειρίδια που βασίζονταν σε αυτήν τη σχετικά εύρυθμη οικονομία. Ειδικότερα, το πλαίσιο για την αξιολόγηση των πολιτικών βασίστηκε στα βασικά θεωρήματα των «Οικονομικών ευημερίας», του κλάδου που διερωτάται εάν τα οικονομικά αποτελέσματα είναι επιθυμητά ή όχι.

Η θεωρία δηλώνει ότι τα αποτελέσματα της αγοράς είναι τα καλύτερα που μπορούν να επιτευχθούν, εάν ισχύουν ορισμένες βασικές παραδοχές. Περιττό να πούμε ότι κάτι τέτοιο σπανίως γίνεται. Λόγου χάριν, για να είναι έγκυρη η θεωρία, οι άνθρωποι πρέπει να έχουν σταθερές προτιμήσεις, συμπεριλαμβανομένων των πραγμάτων που δεν υπάρχουν ακόμη. Ολα τα αγαθά πρέπει να είναι «ανταγωνιστικά» ή να μπορούν να καταναλωθούν μόνο από ένα άτομο. Εντούτοις, πολλά είναι μη ανταγωνιστικά, από την ατμόσφαιρα μέχρι τους δημόσιους δρόμους και τις ψηφιακές ταινίες. Δεν πρέπει να υπάρχουν εξωτερικές επιπτώσεις, όπως ρύπανση ή εκπομπές CO2. Επιπλέον, στη δεκαετία του 1970 ο νομπελίστας Κένεθ Αροου απέδειξε το «θεώρημα αδυναμίας» του, το οποίο δείχνει ότι δεν είναι ποτέ δυνατό να προσδιοριστεί η ευημερία της κοινωνίας στο σύνολό της, αθροίζοντας την ευημερία των ατόμων.

Συνεπώς, τα τελευταία τουλάχιστον 40-50 χρόνια, η απουσία σταθερά θεμελιωμένων Οικονομικών της ευημερίας συνιστούσε ένα άβολο κενό. Οι πολιτικοί οφείλουν να διαλέξουν ποια πιστεύουν ότι θα είναι η πλέον ενδεδειγμένη πορεία δράσης για την κοινωνία, χρησιμοποιώντας τα καλύτερα εργαλεία, όπως η ανάλυση κόστους – οφέλους. Ενα άλλο είναι απλώς να επιδιώξουμε την αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης, διότι έτσι ανέρχεται το βιοτικό επίπεδο. Εχει έλθει η ώρα να επανεκκινήσει η οικονομία της ευημερίας. Και αυτό σημαίνει να απομακρυνθούμε από το απλοϊκό σύνολο υποθέσεων που έχουν διαμορφώσει την κοσμοθεωρία για γενιές πολιτικών. Η οικονομία έχει αλλάξει τόσο θεμελιωδώς, που ο κλάδος πρέπει να ακολουθήσει το παράδειγμά της.

Μια προφανής αλλαγή είναι η επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της περιβαλλοντικής κρίσης. Τόσο η κλιματική αλλαγή όσο και η απώλεια της βιοποικιλότητας θέτουν σε κίνδυνο τη μελλοντική οικονομική ευημερία και αποτελούν δυνητικά υπαρξιακές απειλές. Στα μέσα του 20ού αιώνα, ο δεσμευτικός περιορισμός στην οικονομική ανάπτυξη ήταν η έλλειψη φυσικού και ανθρώπινου κεφαλαίου. Στις μεσαίες δεκαετίες του 21ου αιώνα, η φύση θα είναι ο δεσμευτικός περιορισμός.

Οι οικονομολόγοι πρέπει να καταβάλουν μεγάλη προσπάθεια για να αναπτύξουν στατιστικές για το φυσικό κεφάλαιο, να επινοήσουν νέους τρόπους μέτρησης του κοινωνικού κόστους των υπηρεσιών της φύσης και, κυρίως, να ενσωματώσουν την ανάλυση της ανθρώπινης οικονομίας και της φύσης με ουσιαστικό τρόπο αντί να υποβιβάσουν το ζήτημα σε μεμονωμένες «εξωτερικές εκφάνσεις». Εξίσου μοιραία για το σημερινό μοντέλο μιας σταθερών αποδόσεων ανταγωνιστικής οικονομίας των κατασκευαστών είναι η δομή της παραγωγής, η οποία εμφανίζεται άκρως παγκοσμιοποιημένη ακόμη και μετά τα σοκ των τελευταίων ετών, κι ολοένα και πιο άυλη.