|
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ
Τζο Μπάιντεν και η ομάδα του επιμένουν ότι τα "Bidenomics" -
ένας όρος τον οποίο έχουν ασπαστεί - είναι κάτι περισσότερο
από μια απλή δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής. Ισχυρίζονται ότι
είναι ένα συνεκτικό, περιεκτικό και μετασχηματιστικό
πρόγραμμα το οποίο σηματοδοτεί μια σαφή ρήξη όχι μόνο με τη
συντηρητική οικονομική ορθοδοξία των "trickle down"
οικονομικών, αλλά και με τις σαφώς μικρότερες φιλοδοξίες των
προηγούμενων Δημοκρατικών κυβερνήσεων.
Όπως έγραψε
προσφάτως το Bloomberg σε αναλυτικό του άρθρο. Η φιλοδοξία
τους είναι αξιοθαύμαστη, όπως και οι στόχοι της κυβέρνησης.
Η επίτευξη ωστόσο των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων δεν θα
είναι εύκολη. Η εκτέλεση είναι το παν - κι εδώ είναι που η
υπερβολική φιλοδοξία μπορεί να αποδειχθεί βαρίδι αντί για
πλεονέκτημα.
Η συντακτική ομάδα
του Blooomberg
επεσήμανε, πως
παρά τους
συμβιβασμούς που απαιτήθηκαν για να περάσει τα σχέδιά της
από το Κογκρέσο, οι πρωτοβουλίες της κυβέρνησης έχουν
αποδειχθεί τεράστιες και εκτεταμένες. Περιλαμβάνουν
γενναιόδωρη εισοδηματική στήριξη κατά τη διάρκεια της
πανδημίας και μετά από αυτήν, τεράστιες δαπάνες για καθαρή
ενέργεια και άλλες υποδομές, καθώς και μέτρα για την
προώθηση της ανθεκτικότητας και της αυτάρκειας. Σύμφωνα με
τον Λευκό Οίκο, τα Bidenomics στοχεύουν "να αλλάξουν
θεμελιωδώς την οικονομική κατεύθυνση της χώρας". Όπως θα
μπορούσε να πει ο ίδιος ο πρόεδρος, πρόκειται για "μεγάλη γ…
ιστορία".
Δεν είναι μόνο η
κλίμακα. Οι βασικές αρχές δένουν τα διάφορα μέρη μεταξύ τους
σε ενιαίο σύνολο. Η κλιματική αλλαγή είναι μια υπαρξιακή
απειλή η οποία πρέπει να αντιμετωπιστεί ακόμη πιο
επειγόντως. Η ευημερία και η εθνική ασφάλεια απαιτούν
αναβίωση της κρίσιμης εγχώριας μεταποίησης. Η ενδυνάμωση των
εργαζομένων είναι ένα ουσιαστικό μέρος της οικοδόμησης της
οικονομίας με έμφαση στη διεύρυνση της μεσαίας τάξης
με ταυτόχρονη αναβάθμιση των χαμηλότερων στρωμάτων. Σε κάθε
έναν από αυτούς τους τομείς, σύμφωνα με την αμερικανική
κυβέρνηση, η ελεύθερη αγορά δεν μπορεί από μόνη της να δώσει
τη λύση και η καθοδήγηση του κράτους είναι απαραίτητη.
Αυτό το τελευταίο
σημείο είναι εκείνο στο οποίο τα Bidenomics διατρέχουν τον
μεγαλύτερο κίνδυνο αποτυχίας. Στην αντιμετώπιση προκλήσεων
όπως η κλιματική αλλαγή, η υποτονική αύξηση της
παραγωγικότητας και η αυξανόμενη ανισότητα, ο στρατηγικός
ρόλος του κράτους είναι όντως κρίσιμος - η ικανότητά του,
ωστόσο, για αποτελεσματική μικροδιαχείριση είναι πολύ πιο
περιορισμένη από ό,τι φαίνεται να πιστεύει ο πρόεδρος. Με
τους απλούστερους όρους, η επιτυχία εξαρτάται από τη
στρατολόγηση και όχι από την υποκατάσταση των δυνάμεων της
αγοράς.
Ας λάβουμε ως
παράδειγμα την κλιματική αλλαγή. Η χρήση της τιμολόγησης των
ρύπων άνθρακα για να φέρει κανείς τους καταναλωτές και τους
παραγωγούς αντιμέτωπους με το κόστος των εκπομπών και στη
συνέχεια να τους αφήσει να βρουν αποτελεσματικούς τρόπους
προσαρμογής, είναι πιο πιθανό να επιτύχει από το να
στοιχηματίζει κανείς με χρήματα των φορολογουμένων σε
συγκεκριμένους προμηθευτές ή τεχνολογίες. Ωστόσο, ο νόμος
για τη μείωση του πληθωρισμού θέσπισε ή επέκτεινε 22
ξεχωριστές εκπτώσεις φόρου οι οποίες προορίζονταν να
συμπεριλάβουν μια τεράστια γκάμα πρωτοβουλιών πράσινης
ενέργειας, με απαιτήσεις επιλεξιμότητας που προσδιορίζονται
με ακριβείς λεπτομέρειες (γεμάτες, δε, και με άσχετα
ζήτηματα, όπως διατάξεις για υλικά εγχώριας προέλευσης). Οι
κανονισμοί παρακολούθησης θα παράσχουν στο κράτος ακόμη
μεγαλύτερο έλεγχο επί της επιχειρηματικής δραστηριότητας
στους σχετικούς κλάδους.
Η σημασία της αγοράς
Πρόκειται για
καλοπροαίρετες προσπάθειες, ωστόσο οι αγορές έχουν μια
απαράμιλλη ικανότητα να εξετάζουν τέτοιες πληροφορίες και να
καθοδηγούν τις επενδύσεις παραγωγικά. Σε αυτό, οι
γραφειοκράτες απλώς δεν μπορούν να τις ανταγωνιστούν. Για να
αποφευχθεί η σπατάλη προσπαθειών και πόρων, η κυβέρνηση θα
πρέπει να είναι προσεκτική και ενίοτε να αποφασίζει να
υποκαταστήσει τη δική της κρίση με εκείνη πιο
αποτελεσματικών δυνάμεων.
Ο κίνδυνος άσκοπου
κόστους αυξάνεται όταν συγκρούονται πολλαπλοί στόχοι και οι
προτεραιότητες δεν είναι σαφείς - κάτι που, δυστυχώς, είναι
το χαρακτηριστικό γνώρισμα των Bidenomics. Η καταπολέμηση
της κλιματικής αλλαγής θα πάει καλύτερα και ταχύτερα εάν
επιτραπεί ο διεθνής ανταγωνισμός να τονώσει την
αποδοτικότητα και να μειώσει το κόστος στην παραγωγή ηλιακών
συλλεκτών, μπαταριών ηλεκτρικών οχημάτων και άλλων
τεχνολογιών καθαρής ενέργειας.
Η χρήση κανόνων
επιδοτήσεων και εγχώριων προμηθειών για την παράκαμψη των
"σημάτων" της αγοράς και την τόνωση της εγχώριας παραγωγής
θα αυξήσει το κόστος τόσο άμεσα (εάν οι απαραίτητες εισροές
είναι ελλιπείς ή τα εξαρτήματα μπορούν να
εισαχθούν φθηνότερα από το εξωτερικό) όσο και έμμεσα
(υπονομεύοντας τη φιλελεύθερη τάξη στο διεθνές εμπόριο).
Είμαστε όλοι
μάρτυρες της παραπαίουσας Chips Act, άλλης μιας προσπάθειας
με αξιόλογο στόχο (διασφάλιση σταθερής προμήθειας ημιαγωγών
για σκοπούς εθνικής ασφάλειας), αλλά με αξιοθρήνητη
εφαρμογή. Χωρίς να αρκείται στην απλή επιδότηση, η κυβέρνηση
έχει στριμώξει εκεί πρόνοιες για τη συνδικαλιστική οργάνωση
των εργαζομένων, την παροχή φροντίδας στα παιδιά, τους
"επικρατούντες μισθούς" και ούτω καθεξής. Όλα τα παραπάνω θα
αυξήσουν περαιτέρω το κόστος και θα εδραιώσουν την ανάγκη
για μακροπρόθεσμη επιδότηση. Αυτές οι επιδοτήσεις αργά ή
γρήγορα θα πρέπει να πληρωθούν με υψηλότερη γενική
φορολογία, εκτοπίζοντας την παραγωγή και την απασχόληση από
άλλα σημεία της οικονομίας.
Η επιθυμία να
παρουσιαστούν τα Bidenomics με τους πλέον πομπώδεις όρους
είναι κατανοητή και μπορεί να αποτελεί, σε τελική
ανάλυση, ακόμη και καλή πολιτική τακτική. Η κυβέρνηση,
ωστόσο, δεν πρέπει να παραπλανηθεί από την ίδια της τη
ρητορική. Οι κυβερνήσεις είναι κακές στη μικροδιαχείριση
(micro-management) και δεν μπορούν να τα έχουν όλα.
Αφηρημένα, καθένας από τους στόχους του Μπάιντεν έχει νόημα.
Στην πράξη, θα αποτύχει εάν δεν αποκτήσει σαφέστερες
προτεραιότητες και μεγαλύτερο σεβασμό στην ιδιοφυΐα των
δυνάμεων της αγοράς. |
