|
Αν σας προβληματίζει
τελευταία ένα κακό προαίσθημα ότι ο πλανήτης παραπαίει στην
άκρη κάποιου γκρεμού, δεν είστε μόνοι.
Ο Jamie Dimon είναι
μαζί σας. "Αυτή πιθανόν να είναι η πιο επικίνδυνη εποχή που
έχει δει ο κόσμος εδώ και δεκαετίες", δήλωσε πρόσφατα ο
διευθύνων σύμβουλος της JPMorgan Chase. Ο πρόεδρος της
Παγκόσμιας Τράπεζας Ajay Banga κάνει λόγο για "επικίνδυνη
συγκυρία" για την παγκόσμια οικονομία. Ο Larry Fink,
διευθύνων σύμβουλος της BlackRock, βλέπει ένα μέλλον
"λιγότερης ελπίδας και πολύ περισσότερου φόβου". Εκείνο που
τους ανησυχεί, όπως ολοένα και περισσότερους ηγέτες
επιχειρήσεων, χρηματοοικονομικών οργανισμών και κυβερνήσεων,
μπορεί να συνοψιστεί σε μια μόνο λέξη: γεωπολιτική.
Όπως έγραψε το
Bloomberg, έχει τελειώσει πια η σχετική σταθερότητα εκείνης
που οι ιστορικοί αποκαλούν Pax Americana, τα 75 χρόνια
οικονομικής, στρατιωτικής και πολιτιστικής κυριαρχίας των
ΗΠΑ μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Στη θέση της υπάρχει ένας
πολυπολικός και εγγενώς εύθραυστος ανταγωνισμός για ισχύ και
επιρροή σε εμπόριο, τεχνολογία και εδάφη. Αυτή η νέα εποχή
αντιπροσωπεύει, σύμφωνα με τον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ
Σολτς, μια Zeitenwende – "τεκτονική μετατόπιση εποχής", στην
οποία ο φασισμός, ο αυταρχισμός και ο ιμπεριαλισμός
βρίσκονται σε νέα άνοδο και η παγκοσμιοποίηση υποχωρεί.
Ο Mark Wiseman,
πρόεδρος του συνταξιοδοτικού προγράμματος 115
δισεκατομμυρίων δολαρίων της Αλμπέρτα του Καναδά, αναφέρει
ότι ο κόσμος αντιμετωπίζει "ένα νέο μοντέλο με άδηλα
αποτελέσματα". Δεν υπάρχουν μόνο συγκρούσεις στην Ουκρανία
και τη Μέση Ανατολή, αλλά και εμφύλιοι πόλεμοι, εξεγέρσεις
και πραξικοπήματα σε δεκάδες χώρες στην Αφρική, την Ασία και
τη Λατινική Αμερική, καθώς και αυξανόμενη συχνότητα και
κόστος κλιματικών καταστροφών, μαζικών μεταναστεύσεων,
διαφαινόμενη απειλή για περισσότερες πανδημίες. Προσθέστε
τον επίμονο πληθωρισμό, τις τρομακτικές δυνατότητες της
τεχνητής νοημοσύνης, την υποχώρηση της πίστης στη δυτική
δημοκρατία και την πολιτική παράλυση στην Ουάσινγκτον, συν
την πραγματική πιθανότητα πολέμου για τον έλεγχο της Ταϊβάν.
"Αυτό είναι μακράν το πιο δύσκολο και πολύπλοκο επενδυτικό
περιβάλλον που έχω δει τα τελευταία 30 χρόνια – πολύ πιο
περίπλοκο από την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση",
αναφέρει.
Ωστόσο, ακόμη και
την ώρα που ο πόλεμος μαίνεται στην Ανατολική Ευρώπη, οι
εντάσεις φουντώνουν στον Ινδο-Ειρηνικό και τα ισραηλινά
τανκς καταστρέφουν καταφύγια της Χαμάς, μεγάλο μέρος της
συζήτησης στους χρηματοοικονομικούς κύκλους παραμένει
κολλημένο σε έναν ατελείωτο, αναχρονιστικό κύκλο υποθέσεων
για τον πληθωρισμό και τη νομισματική πολιτική. Ίσως αυτό να
συμβαίνει επειδή παρηγορούμαστε από την προβλεψιμότητα.
Αδυναμία πρόβλεψης
Εκείνο που κάνει το
γεωπολιτικό ρίσκο τόσο ενοχλητικό είναι ότι αψηφά τα
μοντέλα. Οι μεταβλητές είναι ένας συνδυασμός γνωστών,
λελογισμένα αγνώστων και εντελώς άγνωστων μεταβλητών. Στις
τελευταίες, το εύρος πιθανοτήτων τείνει στο άπειρο. Δεν
είναι ότι οι αποφάσεις της Federal Reserve δεν έχουν
σημασία, αλλά ποιος θα νοιάζεται για την τιμή του χρήματος
αν βρεθούμε ξαφνικά στον Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο;
Οι CEOs παντού στον
κόσμο αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τη νέα πραγματικότητα. Στην
τελευταία τηλεδιάσκεψη για τους μετόχους, ο Ben Smith της
Air France-KLM μίλησε για "αυξημένη επαγρύπνηση, αυστηρούς
ελέγχους κόστους και μεγαλύτερη λειτουργική
αποτελεσματικότητα προκειμένου να προστατεύσουμε το
περιθώριο μας" υπό το φως των "οξύτατων γεωπολιτικών
εντάσεων". Οι Accor, Baker Hughes, Intel, Mastercard, Japan
Tobacco, Porsche και Whirlpool είναι μεταξύ των εταιρειών
που αναφέρουν τη γεωπολιτική ως παράγοντα που επηρέασε τις
επιδόσεις τους στο γ’ τρίμηνο ή θολώνει την εμπιστοσύνη τους
στο μέλλον.
Δεν είναι περίεργο
που αυτή την εποχή η τεχνογνωσία στις διεθνείς σχέσεις
πληρώνεται αδρά. Ο Richard Haass, πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ,
εντάχθηκε στην επενδυτική τράπεζα Centerview Partners τον
Σεπτέμβριο ως ανώτερος σύμβουλος για να βοηθά τους πελάτες
γύρω από "γεωπολιτικούς κινδύνους και ευκαιρίες". Οι εκ των
υστέρων εξηγήσεις, βέβαια, απλώς ικανοποιούν την ανθρώπινη
λαχτάρα για κατανόηση. Φαίνεται προφανές τώρα ότι μήνες
ησυχίας στη Γάζα νανούρισαν με επιτυχία το Ισραήλ. Ωστόσο, η
επίθεση ήταν εντελώς αιφνιδιαστική. Κανείς δεν την είδε να
έρχεται. Ποιο θα είναι το επόμενο σοκ; Ποιος ξέρει.
Από τις αρχές του
20ού αιώνα, ποτέ η παγκόσμια ισχύς δεν ήταν τόσο
πολυδιασπασμένη. Εκτός από τις ΗΠΑ, την Κίνα, την Ευρωπαϊκή
Ένωση και τη Ρωσία, η Βραζιλία, η Ινδία, η Βόρεια Κορέα, το
Πακιστάν, η Τουρκία και τα κράτη του Κόλπου, όπως η Σαουδική
Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ, ασκούν όλοι
τους ουσιαστικό έλεγχο σε κάποιο συνδυασμό στρατιωτικών,
οικονομικών, διαδικτυακών, ενεργειακών και περιβαλλοντικά
κρίσιμων πόρων.
Σύντομα, η τεχνητή
νοημοσύνη και οι κβαντικοί υπολογιστές θα επαναπροσδιορίσουν
την ισορροπία.
Ο κόσμος, φυσικά,
έχει επιβιώσει από πολλές κρίσεις και καταστροφές – στιγμές
κορύφωσης εχθρότητας κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου,
την επιδημία του AIDS, την άνοδο της ισλαμιστικής
τρομοκρατίας, τη μεγάλη χρηματοοικονομική κρίση και την
πανδημία της Covid-19. "Αυτό που είναι διαφορετικό σήμερα
είναι ότι έχουμε να κάνουμε με κάποια εκδοχή όλων τους
ταυτόχρονα", λέει ο Wiseman.
Το τέλος της
ευημερίας;
Για πόσο, λοιπόν, θα
μπορούν να συνυπάρχουν ευημερία και αστάθεια; Σε έρευνα της
KPMG, οι διευθύνοντες σύμβουλοι κατέταξαν τη "γεωπολιτική
και πολιτική αβεβαιότητα" ως τον Νο. 1 κίνδυνο για την
οικονομική ανάπτυξη τα επόμενα τρία χρόνια, από την έβδομη
θέση το 2022, ξεπερνώντας τα πάντα, από την ανατρεπτική
τεχνολογία έως τις ευπάθειες της εφοδιαστικής αλυσίδας.
Ορισμένοι επενδυτές
αρχίζουν να σορτάρουν μετοχές, να αγοράζουν κρατικά ομόλογα
των ΗΠΑ και να συγκεντρώνουν περιουσιακά στοιχεία σε
δολάριο.
Μπορεί να πράττουν
σωστά, μπορεί και όχι. Αν υπάρχει ένα μάθημα εδώ, είναι να
αποφεύγει κανείς τον εφησυχασμό.
Όπως λέει ο Banga
της Παγκόσμιας Τράπεζας: "Οι κίνδυνοι τείνουν να
μετατοπίζονται. Θα ήμουν πολύ προσεκτικός έναντι του να
προσηλώνομαι σε έναν και να αγνοώ όλους τους υπόλοιπους". |
