|
Για μεγάλο μέρος της
μεταπολεμικής της ιστορίας, η Γερμανία ήταν φάρος ευημερίας
και πολιτικής σταθερότητας. Τώρα, η οικονομία της είναι
στάσιμη και η κοινωνική αρμονία έχει δώσει τη θέση της στην
αγανάκτηση και τον διχασμό.
Η κατάφωρα άνιση
κατανομή του πλούτου στη Γερμανία είναι μια υποτιμημένη
αιτία αυτής της αρνητικής στροφής: το ανώτερο 10% των
νοικοκυριών έχει τουλάχιστον 725.000€ σε καθαρή αξία
περιουσιακών στοιχείων και ελέγχει περισσότερο από το ήμισυ
του πλούτου της χώρας, ενώ το χαμηλότερο 40% των νοικοκυριών
έχει στο μεγαλύτερο μέρος το πολύ έως 44.000 ευρώ σε
περιουσιακά στοιχεία, σύμφωνα με έρευνα της Bundesbank το
2021.
Όπως έγραψε σε άρθρο
– ανάλυση του το
Bloomberg, μαζί
με μια διάχυτη αίσθηση ότι η Γερμανία αποσυντίθεται -
σκεφτείτε υποδομές που τρίζουν, πληθωρισμό και μια απώλεια
του φθηνού ρωσικού φυσικού αερίου - η οικονομική επισφάλεια
κάνει τους Γερμανούς επιρρεπείς σε περιθωριακά επιχειρήματα
ότι το βιοτικό τους επίπεδο απειλείται και η κυβέρνηση δεν
έχει επαφή με την πραγματικότητα. Μακροπρόθεσμα, η
μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης πρέπει να μεταρρυθμίσει το
φορολογικό της σύστημα, το οποίο επιβαρύνει την εργασία και
να προωθήσει μια ευρύτερη κατανομή κεφαλαίου.
Οργισμένοι αγρότες
έχουν αποκλείσει δρόμους σε όλη τη χώρα τις τελευταίες
ημέρες, φαινομενικά για να διαμαρτυρηθούν για τις περικοπές
των αγροτικών επιδοτήσεων. Μαζί τους έχουν συνταχθεί
υποστηρικτές της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία
(AfD), οι οποίοι κατηγορούν την υποδοχή των μεταναστών από
τη χώρα για τα δημοσιονομικά και οικονομικά δεινά της.
Σχεδόν το ένα τέταρτο του πληθυσμού λέει ότι θα ψήφιζε AfD
εάν πραγματοποιούνταν εκλογές σήμερα – και, όσο
απογοητευτικό κι αν είναι αυτό, δεν αποκλείω το ποσοστό αυτό
να αυξηθεί πριν από τις εθνικές εκλογές του επόμενου έτους.
Η ομοσπονδιακή
κυβέρνηση βρίσκεται σε χαοτική κατάσταση, καθώς αναγκάστηκε
τον περασμένο μήνα να ψάχνει να βρει 17 δισεκατομμύρια ευρώ
για να συμπληρώσει τον προϋπολογισμό του 2024, μετά την
απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου ότι η προσπάθειά της
να επαναχρησιμοποιήσει τα αχρησιμοποίητα κονδύλια της
πανδημίας για επενδύσεις για το κλίμα ήταν παράνομη.
Η συμφιλίωση της
αντιδανειστικής φιλοσοφίας των κεντρώων - κεντροδεξιών
Ελεύθερων Δημοκρατών με τη δέσμευση των κεντροαριστερών
Σοσιαλδημοκρατών στις κοινωνικές δαπάνες και την
αποφασιστικότητα των κεντροαριστερών - οικολόγων Πρασίνων να
προωθήσουν την απαλλαγή από τις εκπομπές ρύπων άνθρακα έχει
οδηγήσει σε διαμάχες και συμβιβασμούς οι οποίοι δεν
ικανοποιούν σχεδόν κανέναν.
Κρεμάλες που φέρουν
το τρίχρωμο φανάρι-σύμβολο της τρικομματικής συμμαχίας έχουν
εμφανιστεί στις άκρες των δρόμων και ο αντικαγκελάριος και
υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ δεν μπορούσε προ
ημερών να βγει από ένα πλοίο στο οποίο επέβαινε λόγω ενός
οργισμένου πλήθους που περίμενε για να τον αποδοκιμάσει.
Αντηχώντας την
έξαρση των υποστηρικτών του Τραμπ στις ΗΠΑ και των "Κίτρινων
Γιλέκων" της Γαλλίας, που υποκινείται από παρόμοια echo
chambers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και από την καχυποψία
για τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης, αυτή η πόλωση είναι ωστόσο
συγκλονιστική για μια χώρα που υπερηφανεύεται για τη συνοχή
και την κοινωνική ευημερία της.
Η θεωρία ωστόσο περί
κοινής ευημερίας είναι εν μέρει μύθος: η ανισότητα είναι
υψηλή σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα και ο μέσος καθαρός
πλούτος περίπου 106.000 ευρώ είναι πολύ χαμηλότερος από τον
μέσο όρο της ευρωζώνης των περίπου 150.000 ευρώ.
Φυσικά, υπάρχει το
επιχείρημα ότι οι Γερμανοί δεν χρειάζονται πολλά χρήματα για
να ζουν άνετα λόγω των δημόσιων υπηρεσιών υψηλής ποιότητας:
ο παιδικός σταθμός είναι δωρεάν σε ορισμένα ομόσπονδα
κρατίδια της χώρας, όπως και τα δίδακτρα στα δημόσια
πανεπιστήμια. Τον τελευταίο καιρό, τα εργατικά συνδικάτα
έχουν κερδίσει αυξήσεις στους μισθούς, ενώ οι αποταμιευτές
έχουν κερδίσει υψηλότερους τόκους στις τραπεζικές
καταθέσεις. Οι αγρότες έχουν επίσης υψηλότερα κέρδη.
Ωστόσο, λιγότερα από
τα μισά νοικοκυριά έχουν ιδιόκτητο σπίτι και ως εκ τούτου
δεν έχουν ωφεληθεί από τις αυξανόμενες τιμές των ακινήτων -
ο μέσος πλούτος των γερμανικών νοικοκυριών ενοικιαστών είναι
μόλις 16.000 ευρώ, σύμφωνα με τη Bundesbank.
Εν τω μεταξύ, μόνο
ένας στους έξι Γερμανούς επενδύει στο χρηματιστήριο. Το
2019, ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο οποίος τότε ήταν
υπουργός Οικονομικών, είχε αποκαλύψει ότι διατηρούσε όλα του
τα χρήματά του σε έναν τραπεζικό λογαριασμό χαμηλής
απόδοσης. Αν και η παραδοχή του μπορεί να κέρδισε τη
συμπάθεια των επιφυλακτικών αποταμιευτών της Γερμανίας,
έδειχνε ταυτόχρονα πολλά για την αυτοκαταστροφική στάση της
χώρας απέναντι στις επενδύσεις.
Μεγάλο μέρος του
πλούτου της Γερμανίας κατέχεται από ιδιωτικές, οικογενειακές
μικρές και μεσαίες εταιρείες γνωστές ως Mittelstand. Αυτές
είναι μια μηχανή δημιουργίας θέσεων εργασίας, ωστόσο η
επιτυχία τους στηρίζει τα πλεονάσματα του ισοζυγίου
τρεχουσών συναλλαγών για τα οποία επικρίνεται συχνά η
Γερμανία, συμβάλλοντας στην ανισότητα και καταστέλλοντας την
εγχώρια κατανάλωση, σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό
Ταμείο.
Για μεγάλο χρονικό
διάστημα οι ισχυρότατες εξαγωγές και τα πλεονάσματα του
προϋπολογισμού της Γερμανίας έκρυβαν κάτω από το χαλί τις
συγκεκριμένες ελλείψεις, ωστόσο οι αδυναμίες του οικονομικού
της μοντέλου έχουν πλέον γίνει εμφανείς. Η παραγωγή
συρρικνώθηκε κατά 0,3% το 2023, σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση
που δημοσιοποιήθηκε τη Δευτέρα, ενώ η οικονομία ενδέχεται να
αναπτυχθεί μόλις κατά 0,3% φέτος, σημειώνουν οικονομολόγοι
οι οποίοι συμμετείχαν σε έρευνα του Bloomberg.
Η γήρανση του
πληθυσμού επιβαρύνει επίσης το γενναιόδωρο σύστημα
κοινωνικής ασφάλισης της Γερμανίας. Αν δεν υπάρξει
μεταρρύθμιση, το ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού το
οποίο δαπανάται για συντάξεις θα μπορούσε να αυξηθεί σε άνω
του 50% έως το 2050, σε σύγκριση με περίπου 25% σήμερα.
Το σχέδιο του
υπουργού Οικονομικών Κρίστιαν Λίντνερ να ενισχύσει το
συνταξιοδοτικό σύστημα pay-as-you-go με ένα γερμανικό
κρατικό επενδυτικό ταμείο χρηματοδοτούμενο από χρέος και
επενδύσεις σε μετοχές σε παγκόσμια κλίμακα δεν επαρκεί για
να κλείσει το χρηματοδοτικό χάσμα.
Η δε αυξανόμενη
πόλωση και κατάτμηση του πολιτικού σκηνικού στη Γερμανία με
κάνει απαισιόδοξο για τις πιθανότητες περαιτέρω
μεταρρυθμίσεων για τη μείωση των ανισοτήτων και τη διεύρυνση
της ιδιοκτησίας περιουσιακών στοιχείων, ωστόσο οι καλές
ιδέες δε λείπουν.
Ο Οργανισμός
Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και κορυφαίοι
Γερμανοί οικονομολόγοι επικρίνουν εδώ και καιρό το
φορολογικό σύστημα της χώρας επειδή η επιβάρυνση στρέφεται
υπερβολικά προς τους μισθούς, ενώ οι φόροι ιδιοκτησίας και
κληρονομιάς είναι χαμηλοί.
Υπάρχουν, για
παράδειγμα, σαρωτικές απαλλαγές από τον φόρο κληρονομιάς για
τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, με το σκεπτικό ότι διαφορετικά
θα μπορούσαν να τεθούν σε κίνδυνο οι θέσεις εργασίας και οι
επενδύσεις. Αυτοί οι κανόνες είναι πολύ αυστηροί και το
αποτέλεσμα είναι οι φόροι σε μεγάλες κληρονομιές να είναι
συχνά χαμηλότεροι απ’ ό,τι για ένα μικρότερο κληροδότημα.
Η διεύρυνση του
πλούτου δε χρειάζεται να σημαίνει να τον αφαιρέσεις από τους
πλούσιους. Οι Γερμανοί στερούνται φορολογικά αποδοτικούς
τρόπους να επενδύσουν στο χρηματιστήριο - δεν υπάρχει
ισοδύναμο των ατομικών λογαριασμών ταμιευτηρίου (ISA) του
Ηνωμένου Βασιλείου ή των 401ks και Roth IRA των ΗΠΑ.
Είμαι επίσης υπέρ
της εφάπαξ επιχορήγησης του πολίτη - μια διανομή μετρητών,
για παράδειγμα, 20.000 ευρώ σε κάθε νεαρό ενήλικα η οποία θα
μπορούσε να δεσμεύεται για συγκεκριμένα έξοδα όπως η
απόκτηση περιουσίας ή η πληρωμή για εκπαίδευση. Δεν αποτελεί
έκπληξη το γεγονός ότι οι πολιτικοί της AfD αντιτίθενται
στην ιδέα, γιατί μπορεί να σημαίνει ότι θα δοθούν ακόμη
περισσότερα χρήματα σε παιδιά μεταναστών.
Μια ειρωνεία της
αυξανόμενης υποστήριξης της AfD είναι ότι πολλοί από τους
υποστηρικτές της με χαμηλό εισόδημα θα ωφελούνταν ελάχιστα
από το πρόγραμμά της, το οποίο περιλαμβάνει σφοδρή αντίθεση
προς τους φόρους σε περιουσία, ακίνητα και κληρονομιές.
Το να βοηθούσε
κανείς περισσότερους ανθρώπους να συμμετάσχουν στα οφέλη της
οικονομικής ευημερίας θα συνέβαλλε σε μεγάλο βαθμό στη
μείωση της υποστήριξης των ριζοσπαστικών πολιτικών κομμάτων
και στην άμβλυνση της οργής η οποία σήμερα "βράζει" στη
Γερμανία. |
