«Όλοι έχουν ένα σχέδιο… μέχρι να δεχθούν γροθιά στο πρόσωπο», είχε πει ο Μάικ Τάισον. Αντί για το ρινγκ, βάλτε στη θέση του την αγορά ομολόγων – εκεί όπου κάθε σχέδιο για μείωση του αμερικανικού χρέους δοκιμάζεται σκληρά.

Ο Ντόναλντ Τραμπ επιχειρεί να αντιμετωπίσει το χρέος με βαθιές περικοπές στον δημόσιο τομέα και στα προγράμματα που δεν ταιριάζουν με την ατζέντα του, όπως το Medicaid και οι επιδοτήσεις για καθαρές μορφές ενέργειας. Στην πλευρά των εσόδων, επιλέγει να παρατείνει τις φοροαπαλλαγές της πρώτης του θητείας, ποντάροντας ότι οι αυξημένοι δασμοί θα καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος της δημοσιονομικής τρύπας. Βασίζεται στη λογική της περίφημης Καμπύλης Laffer: οι χαμηλότεροι φόροι υποτίθεται ότι θα ενισχύσουν την ανάπτυξη και, τελικά, τα έσοδα.

Η προσέγγιση αυτή, ωστόσο, προκαλεί έντονες αντιδράσεις. Πολλοί θεωρούν αδιανόητο να περιορίζεται η πρόσβαση στην υγεία, ενώ άλλοι υπερασπίζονται την ανάγκη για περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ επιχειρεί έναν «διπλό ελιγμό», μεταφέροντας το βάρος από τους φόρους στους δασμούς – φιλοδοξώντας να ενισχύσει τη βιομηχανία χωρίς να στραγγίξει το κρατικό ταμείο.

Όμως, η αδυσώπητη αριθμητική του ελλείμματος δεν κάνει χάρες. Ο Τραμπ ανέλαβε το 2024 με ένα δημοσιονομικό έλλειμμα 6,4% του ΑΕΠ, όταν ο μέσος όρος της τελευταίας πεντηκονταετίας ήταν 3,8% – περιλαμβάνοντας κρίσεις όπως του 2008 και την πανδημία. Ακόμη και με εξοικονομήσεις από το λεγόμενο «Υπουργείο Κυβερνητικής Αποδοτικότητας» υπό τον Έλον Μασκ και τα δασμολογικά έσοδα, οι εκτιμήσεις του Bloomberg Economics δείχνουν πως δύσκολα θα πέσει φέτος κάτω από 6%.

Τέσσερις λόγοι για την αδιέξοδη πορεία

Φοροαπαλλαγές με υψηλό κόστος

Το νομοσχέδιο «One Big Beautiful Bill», που ψηφίστηκε στο Κογκρέσο, μειώνει τους φόρους πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τις δαπάνες. Καθόλου τυχαίο, αφού οι φοροελαφρύνσεις είναι δημοφιλείς, ενώ οι περικοπές όχι. Αν εφαρμοστεί πλήρως, θα προσθέσει περίπου 2,4 τρισ. δολάρια στο δημόσιο χρέος την επόμενη δεκαετία.

Οι περικοπές του Μασκ δεν φτάνουν

Παρά τις εξαγγελίες, ο Μασκ εξοικονόμησε μόλις 180 δισ. δολάρια – μακριά από τον στόχο των 2 τρισ. Οι ειδικοί επισημαίνουν αμφίβολες λογιστικές μεθόδους, διπλομετρήσεις και πιθανές μελλοντικές δαπάνες από αποζημιώσεις απολυμένων.

Τα δασμολογικά έσοδα δεν λύνουν το πρόβλημα

Ακόμα κι αν οι δασμοί διατηρηθούν στα τρέχοντα επίπεδα, θα φέρουν περίπου 2,5 τρισ. δολάρια σε μια δεκαετία – αρκετά για να καλυφθεί το Big Beautiful Bill, αλλά όχι για να μειωθεί το έλλειμμα. Όσο ακριβαίνουν οι εισαγωγές, τόσο περισσότερο οι καταναλωτές στρέφονται σε εγχώρια προϊόντα, μειώνοντας τα έσοδα.

Οι αγορές αντιδρούν

Η υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας των ΗΠΑ από τη Moody’s (σε Aa1) – μετά από S&P και Fitch – ήταν ένα σαφές μήνυμα. Οι αποδόσεις των 30ετών ομολόγων ξεπέρασαν το 5%, δείχνοντας ότι η αγορά δεν εμπιστεύεται την πορεία των δημόσιων οικονομικών. Καθώς η Κίνα και η Σαουδική Αραβία περιορίζουν τις αγορές αμερικανικού χρέους, το Υπουργείο Οικονομικών αναγκάζεται να πληρώνει υψηλότερα επιτόκια, επιβαρύνοντας κι άλλο τον προϋπολογισμό. Από 1,5% του ΑΕΠ το 2021, οι τόκοι μπορεί να φτάσουν στο 6% το 2034.

Τι μπορεί να γίνει;

Η πολιτική πόλωση παραλύει τις λύσεις. Οι Ρεπουμπλικάνοι απορρίπτουν αυξήσεις φόρων, ενώ οι Δημοκρατικοί αντιστέκονται σε περικοπές κοινωνικών δαπανών. Έτσι, το χρέος από 98% του ΑΕΠ το 2024 αναμένεται να εκτοξευτεί στο 126% το 2034 – δηλαδή 155.000 δολάρια ανά πολίτη.

Πιθανές διεξόδοι:

Αύξηση φόρων. Στη δεκαετία του ’70, ο ανώτατος συντελεστής ξεπερνούσε το 70% και η ανάπτυξη έφτανε 3,2%, ενώ σήμερα είναι 37% και η ανάπτυξη μόλις 2,5%. Οι φόβοι ότι οι φόροι «σκοτώνουν» την ανάπτυξη φαίνονται υπερβολικοί.

Στοχευμένες περικοπές. Δεν χρειάζεται να καταργηθούν πλήρως τα προγράμματα πρόνοιας. Περιορισμένες παροχές, αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης και εξορθολογισμός της άμυνας – που αγγίζει το 1 τρισ. δολάρια – θα μπορούσαν να μειώσουν το βάρος.

Τελικά, όσο οι πολιτικοί χορεύουν στον ρυθμό των ψηφοφόρν τους, οι αγορές ετοιμάζουν το δικό τους «νταούλι». Και είναι βέβαιο ότι όταν αυτό αρχίσει να ηχεί, όλοι θα πρέπει να χορέψουν.