Οι Ηνωμένες Πολιτείες, επιμένοντας στη διατήρηση των ορυκτών καυσίμων ως πυρήνα της παγκόσμιας ενεργειακής πολιτικής, ενισχύουν σημαντικά τη θέση των πετρελαιοπαραγωγών κρατών και τους προσφέρουν μεγαλύτερη επιρροή στους διεθνείς οργανισμούς.

Ο κόσμος βρισκόταν πολύ κοντά σε μια ιστορική συμφωνία: την υιοθέτηση παγκόσμιου φόρου άνθρακα για τη ναυτιλία. Μετά από χρόνια συζητήσεων, τα κράτη-μέλη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού είχαν καταλήξει σε ένα σχέδιο για τον περιορισμό των ρύπων των εμπορικών πλοίων, με αυξημένες πιθανότητες έγκρισης τον Οκτώβριο.

Η δυναμική αυτή ανατράπηκε με την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση ξεκίνησε μια επίμονη εκστρατεία για να αποτρέψει την εφαρμογή του μέτρου. Οι ΗΠΑ απείλησαν με δασμούς, κυρώσεις και περιορισμούς βίζας χώρες που υποστήριζαν την πρωτοβουλία, ενώ —σύμφωνα με υψηλόβαθμο αξιωματούχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ— Αμερικανοί διπλωμάτες και υπουργοί άσκησαν έντονες πιέσεις διεθνώς, φτάνοντας μέχρι και σε απειλές αποκλεισμού πλοίων από αμερικανικά λιμάνια.

Αντιμέτωπα με αυτές τις πιέσεις, οι ΗΠΑ συγκρότησαν συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, η οποία τελικά ψήφισε υπέρ της αναβολής της απόφασης για έναν χρόνο, ουσιαστικά ακυρώνοντας την προσπάθεια.

Όπως δήλωσε ο Φάιγκ Αμπάσοφ της Transport & Environment, οι ΗΠΑ «εκφόβισαν χώρες που αρχικά υποστήριζαν τον στόχο των μηδενικών εκπομπών στη ναυτιλία», διεξάγοντας «έναν πόλεμο ενάντια στην πολυμερή διπλωματία και την ίδια την κλιματική δράση».

Παρότι η Ουάσιγκτον εμφανίζεται απούσα από την κλιματική ατζέντα —με τον Τραμπ να αποχωρεί εκ νέου από τη Συμφωνία των Παρισίων και να μην αποστέλλει επίσημη αντιπροσωπεία στην COP30— αυτό δεν σημαίνει αδράνεια. Αντίθετα, οι ΗΠΑ κινούνται ενεργά εναντίον της ενεργειακής μετάβασης.

Από την πρώτη ημέρα της δεύτερης θητείας του Τραμπ, η αμερικανική κυβέρνηση αξιοποίησε διαπραγματεύσεις, δασμολογικές απειλές και διπλωματική πίεση για να ωθήσει χώρες να απομακρυνθούν από τις δεσμεύσεις τους στις ανανεώσιμες πηγές και να στραφούν στο αμερικανικό πετρέλαιο και το LNG. Δέκα μήνες αργότερα, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις εμφανίζονται να υιοθετούν τη νέα ενεργειακή γραμμή.

Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Τέιλορ Ρότζερς, ισχυρίστηκε ότι ο πρόεδρος εφαρμόζει μια «πολιτική κοινής λογικής», που δεν θέτει σε κίνδυνο «την οικονομική και εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ για ασαφείς κλιματικούς στόχους που καταστρέφουν άλλες οικονομίες».

Οι υποστηρικτές της πετρελαϊκής βιομηχανίας επικροτούν αυτή τη στάση. Ο Τομ Πάιλ της American Energy Alliance δήλωσε ότι ο Τραμπ «μετατοπίζει το κέντρο της συζήτησης», προσφέροντας πολιτική κάλυψη σε τράπεζες, κυβερνήσεις και εταιρείες που αναζητούσαν αφορμή για να αναθεωρήσουν τις δεσμεύσεις τους για πράσινη μετάβαση.

Οι περιβαλλοντικές οργανώσεις, αντιθέτως, θεωρούν αυτή τη στροφή εξαιρετικά επικίνδυνη. Ο Τζέικ Σμιτ από το Natural Resources Defense Council προειδοποιεί ότι η νέα κυβέρνηση «επεκτείνει δραστικά την επίθεσή της στο κλίμα σε σύγκριση με την πρώτη θητεία», με «περισσότερο προσωπικό, καλύτερη οργάνωση και σαφέστερο σχέδιο».

Η πίεση των ΗΠΑ εκδηλώνεται σε πολλά επίπεδα. Στις εμπορικές σχέσεις, η Ουάσιγκτον έχει ήδη εξασφαλίσει δεσμεύσεις δισεκατομμυρίων για επενδύσεις σε αμερικανικά ενεργειακά έργα: η Ιαπωνία προτίθεται να επενδύσει 550 δισ. δολάρια, η Νότια Κορέα δεσμεύτηκε για αγορές 100 δισ. δολαρίων και η Ευρωπαϊκή Ένωση ανακοίνωσε ότι θα διαθέσει περίπου 750 δισ. δολάρια για εισαγωγές αμερικανικής ενέργειας, σε αντάλλαγμα για χαμηλότερους δασμούς.

Αναλυτές αμφισβητούν αν αυτές οι συμφωνίες θα εφαρμοστούν πλήρως, καθώς συνεπάγονται τεράστια αύξηση των ευρωπαϊκών εισαγωγών ενέργειας από τις ΗΠΑ. Ωστόσο, ακόμη και οι δεσμεύσεις προκαλούν βαθιές αναταράξεις στην Ευρώπη, η οποία μέχρι σήμερα πρωτοστατεί στην πράσινη μετάβαση.

Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση Τραμπ πιέζει την ΕΕ να χαλαρώσει τους περιορισμούς στις εκπομπές μεθανίου και να εξασθενήσει τις υποχρεώσεις βιωσιμότητας των επιχειρήσεων. Αυτές οι πιέσεις συμπίπτουν με αιτήματα από το Βερολίνο και μεγάλους ευρωπαϊκούς ομίλους, συμβάλλοντας σε οπισθοχώρηση της ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής πολιτικής.

Οι ΗΠΑ ασκούν επίσης πίεση στον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας για να παρουσιάζει πιο ευνοϊκές προβλέψεις για τα ορυκτά καύσιμα, ενώ ενθαρρύνουν διεθνείς τράπεζες ανάπτυξης να χρηματοδοτούν έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου.

Στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, ο Τραμπ επιτέθηκε ανοιχτά σε χώρες που «υποκύπτουν στην απάτη της κλιματικής αλλαγής» και κάλεσε τον Βρετανό πρωθυπουργό Κιρ Στάρμερ να εγκαταλείψει την αιολική ενέργεια και να αξιοποιήσει τα αποθέματα πετρελαίου της Βόρειας Θάλασσας.

Σε σχέση με την πρώτη του θητεία, η νέα στρατηγική Τραμπ είναι πιο επιθετική και παγκόσμιας εμβέλειας. Αν τότε το κεντρικό σύνθημα ήταν «drill, baby, drill», τώρα έχει εξελιχθεί σε μια διεθνή εκστρατεία κατά της ενεργειακής μετάβασης. Όπως παρατηρεί η Άμπι Ίνες του London School of Economics, οι ΗΠΑ επιδιώκουν «να διχάσουν τους συμμάχους και να αποδυναμώσουν τη διεθνή συνεργασία».

Αυτή η επιρροή βαραίνει ήδη πάνω στις διαπραγματεύσεις. «Χώρες όπως η Σαουδική Αραβία νιώθουν πιο άνετες να προωθούν τα ορυκτά καύσιμα», αναφέρει η Λίντα Κάλχερ του Strategic Perspectives. Ευρωπαίος διπλωμάτης σχολιάζει πως «ο βασικός στόχος πλέον είναι απλώς να μην υποκύψουμε στον εκφοβισμό».

Η στάση των ΗΠΑ οδηγεί αρκετά κράτη να στραφούν προς την Κίνα για σταθερότητα και τεχνολογία μηδενικών εκπομπών. Όπως επισημαίνει ο καθηγητής Ιωάννης Ιωάννου του London Business School, «πολλοί πολιτικοί και επιχειρηματίες θεωρούν πως ’ο διάβολος που ξέρεις’ είναι προτιμότερος· και η Κίνα φαίνεται πλέον πιο προβλέψιμη από τις ΗΠΑ».