Από την έναρξη της θητείας του προέδρου Τραμπ, οι οικονομολόγοι προειδοποιούσαν ότι οι επιλογές του θα είχαν αρνητικό αντίκτυπο στην οικονομία. Ενώ οι δείκτες εμπιστοσύνης καταναλωτών και επιχειρήσεων άρχισαν να επιδεινώνονται αρκετούς μήνες νωρίτερα, τα βασικά στοιχεία – απασχόληση, ανάπτυξη ΑΕΠ, πληθωρισμός – διατηρούνταν σε ικανοποιητικά επίπεδα. Ωστόσο, πρόσφατα δημοσιευμένα στοιχεία σηματοδότησαν κίνδυνο επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας και ταυτόχρονης ανόδου του πληθωρισμού, ένας συνδυασμός που παραπέμπει στον στασιμοπληθωρισμό.

Σύμφωνα με ανάλυση των New York Times, οι δασμοί που έχει επιβάλει ο Τραμπ επιβαρύνουν το κόστος διαβίωσης, ιδίως στα είδη πρώτης ανάγκης, τα αυτοκίνητα και τις ηλεκτρικές συσκευές. Τους πρώτους έξι μήνες του έτους, οι πραγματικές καταναλωτικές δαπάνες – ο βασικός κινητήριος μοχλός της ανάπτυξης – παρουσίασαν οριακή άνοδο, μετά από αύξηση 3% την προηγούμενη χρονιά. Το ΑΕΠ αναπτύχθηκε με ρυθμό μόλις 1,2%, έναντι 2,5% πέρυσι. Η αγορά εργασίας ακολούθησε την πτωτική πορεία, με μέσο όρο μόλις 35.000 νέες θέσεις εργασίας μηνιαίως μεταξύ Μαΐου και Ιουλίου, αριθμό που προσεγγίζει τα όρια της στασιμότητας.

Συνήθως, είναι δύσκολο να αποδοθούν οι εξελίξεις στην οικονομία αποκλειστικά στην εκάστοτε κυβέρνηση. Αυτήν τη φορά όμως, η σύνδεση είναι ξεκάθαρη: οι συνεχιζόμενοι δασμοί, οι μαζικές απελάσεις που απειλούν να αποδυναμώσουν την αγορά εργασίας, και η φορολογική πολιτική που επιβαρύνει τα δημόσια οικονομικά, έχουν αυξήσει την αβεβαιότητα σε επίπεδα που θυμίζουν την περίοδο της πανδημίας. Η ανασφάλεια αυτή έχει αποθαρρύνει επενδύσεις, κατανάλωση και νέες προσλήψεις, ενώ οι δασμοί διογκώνουν τις τιμές – εικόνα που παραπέμπει ξεκάθαρα σε στασιμοπληθωρισμό.

Η σύγκριση με τη δεκαετία του 1970 είναι αναπόφευκτη. Τότε, η οικονομική κρίση οφειλόταν σε εξωτερικά σοκ, όπως το εμπάργκο πετρελαίου του 1973 και η Ιρανική Επανάσταση το 1979, που προκάλεσαν εκτόξευση της τιμής του πετρελαίου και οδήγησαν τον πληθωρισμό κοντά στο 15%. Η Fed, υπό πολιτικές πιέσεις, απέτυχε να αντιδράσει αποτελεσματικά, με αποτέλεσμα η κρίση να λήξει μόνο όταν ο Πολ Βόλκερ αύξησε δραστικά τα επιτόκια το 1980, προκαλώντας βαθιά ύφεση.

Σήμερα, αν και ο πληθωρισμός (2,7%) και η ανεργία (4,2%) παραμένουν σε χαμηλότερα επίπεδα σε σχέση με τη δεκαετία του ’70, οι αιτίες είναι διαφορετικές. Δεν υφίστανται εξωγενείς κρίσεις όπως η πετρελαϊκή, παρότι οι επιθέσεις του Τραμπ στην πράσινη ενέργεια ενδέχεται να οδηγήσουν σε υψηλότερες τιμές ενέργειας στο μέλλον. Το πλεονέκτημα της σημερινής συγκυρίας είναι ότι η Fed εφαρμόζει την εμπειρία του παρελθόντος. Παρά την ασφυκτική πίεση του προέδρου για επιθετικές μειώσεις επιτοκίων, ο Τζερόμ Πάουελ και τα μέλη της Fed διατηρούν την ανεξαρτησία τους, βασίζοντας τις αποφάσεις τους στα στοιχεία και όχι στις πολιτικές πιέσεις.

Η παρεμβατική στάση του Τραμπ, ωστόσο, δημιουργεί δύο κινδύνους. Πρώτον, αν οι επιχειρήσεις θεωρήσουν ότι η Fed υποχωρεί στις απαιτήσεις του, μπορεί να αναπροσαρμόσουν τις τιμές τους προς τα πάνω, ενισχύοντας τις πληθωριστικές προσδοκίες. Αυτό θα ανάγκαζε την κεντρική τράπεζα να αυξήσει περαιτέρω τα επιτόκια. Δεύτερον, ο συνδυασμός ακριβότερου δανεισμού και υψηλών τιμών θα επιβαρύνει το ήδη οξυμένο πρόβλημα του κόστους ζωής για τα νοικοκυριά.

Το παράδοξο είναι ότι, επειδή τα σημερινά προβλήματα προέρχονται κυρίως από τις πολιτικές Τραμπ και όχι από εξωτερικές κρίσεις, υπάρχει η δυνατότητα να αναστραφούν. Αν τερματιστεί ο εμπορικός πόλεμος, οι προοπτικές θα μπορούσαν να βελτιωθούν σχετικά γρήγορα. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι ο πρόεδρος κλιμακώνει αντί να υποχωρεί.

Συνεπώς, παρότι ο σημερινός στασιμοπληθωρισμός δεν θυμίζει απόλυτα εκείνον των προηγούμενων δεκαετιών, με τον Τραμπ στο τιμόνι, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να εξελιχθεί σε καθαρά αμερικανικό πρόβλημα.