|
Αν η
ηθική είναι σύνολο κανόνων και αξιών, που
οριοθετούν τις σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είτε
στο ατομικό είτε στο συλλογικό και θεσμικό
επίπεδο και την διαχείριση της φύσης με κατάληξη
την προώθηση του ανθρώπινου και του κοινωνικού
συμφέροντος με βιώσιμο τρόπο, τότε η εμπειρική
προσέγγιση και ανάλυση της πραγματικότητας είναι
απογοητευτική και ανησυχητική, διότι δείχνει,
ότι η ανθρωπότητα κινείται προς διαφορετική
κατεύθυνση, η οποία δεν οριοθετείται από αξίες
με ηθικό φορτίο.
Η Ελλάδα
και ιδιαιτέρως η Θεσσαλία, βίωσε με μεγάλη
οξύτητα και τραγικές επιπτώσεις την κακοκαιρία
Daniel. Άνθρωποι έχασαν την ζωή τους, τοπικές
κοινωνίες διαλύθηκαν, χιλιάδες ζώα πνίγηκαν, το
έδαφος δεν θα είναι αξιοποιήσιμο για
καλλιέργειες τα επόμενα 2 έως 5 χρόνια,
περιουσίες χάθηκαν, ενώ πολλοί άνθρωποι
αναγκάσθηκαν να μετακινηθούν σε άλλες περιοχές.
Σύμφωνα
με το πόρισμα του δικαστικού πραγματογνώμονα
Ανδριανού Γκουρμπάτση, διορισμένου τεχνικού
συμβούλου από πλημμυροπαθείς για την «διερεύνηση
των αιτίων και των συνθηκών της θανατηφόρου και
καταστροφικής πλημμύρας κατά την διάρκεια της
καταιγίδας Daniel από 4 έως 11 Σεπτεμβρίου 2023»
η κακοκαιρία ήταν γνωστή στις αρχές (Πολιτική
Προστασία, Πυροσβεστική, Περιφέρεια και Δήμους)
τρεις ημέρες πριν από την εκδήλωση της. Θα
έπρεπε «να μεριμνήσουν για την αποφυγή με κάθε
τρόπο της απώλειας ζωής των συνολικά 17 θυμάτων
στη Θεσσαλία».
Επίσης
διαπιστώνεται, ότι δεν υπήρχε ολοκληρωμένος
αντιπλημμυρικός σχεδιασμός, αν και μετά τις
καταιγίδες του Ιανού το 2020 και του Διομήδη το
2022 υπήρξαν χρηματοδοτήσεις με σημαντικούς
πόρους.
Είναι
εμφανές, ότι στο θεσμικό πεδίο η λειτουργία δεν
εμφορείται από αξίες με ηθικό φορτίο και ανάληψη
κοινωνικής ευθύνης με σημείο αναφοράς το
ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον. Ακόμη
περισσότερο δεν συνειδητοποιείται, ότι σταδιακά
το κλίμα και το φυσικό περιβάλλον αλλάζουν με
πολύ αρνητικές επιπτώσεις στις συνθήκες ζωής.
Το ηθικό
κενό στο αξιακό πλαίσιο της λειτουργίας των
θεσμών και των κοινωνιών εκτείνεται σε πλανητικό
επίπεδο. Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η
απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για
την δρομολόγηση έρευνας για εγκλήματα πολέμου
στη λωρίδα της Γάζας.
Σε τρεις
(3) εβδομάδες σκοτώθηκαν στη Μέση Ανατολή
περισσότερα παιδιά από τον ετήσιο αριθμό
παιδιών, που έχασαν την ζωή τους σε άλλες ζώνες
συγκρούσεων του κόσμου από το 2019. Σύμφωνα με
την οργάνωση Save the Children από τις 7 έως τις
30 Οκτωβρίου τουλάχιστον 3.257 παιδιά έχουν
δηλωθεί, ότι σκοτώθηκαν, από τα οποία 3.195 στη
Γάζα, 33 στη Δυτική Όχθη και 29 στο Ισραήλ.
Επίσης
6.360 παιδιά έχουν τραυματισθεί στη Γάζα, 180
στη Δυτική Όχθη και 74 στο Ισραήλ. Σημειώνεται
δε, ότι 1.000 παιδιά ακόμη έχουν αναφερθεί ως
αγνοούμενα στη Γάζα.
Παράλληλα ισραηλινός ιστότοπος και το Wikileaks
παρουσίασαν έγγραφο, στο οποίο το γραφείο του
πρωθυπουργού του Ισραήλ Benjamin Netanyahu
ασχολείται, ως υπόθεση εργασίας υποτίθεται, με
την απομάκρυνση των Παλαιστινίων από την Γάζα
και την μόνιμη εγκατάσταση τους στην Αίγυπτο και
σε άλλες χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα
(efsyn, 31.10.2023).
Και ενώ
αυτά συμβαίνουν στη Μέση Ανατολή, οι
παρενέργειες τους φτάνουν μέχρι την ρωσική
δημοκρατία του Dagestan. Στο αεροδρόμιο της
πρωτεύουσας Machatschkala «εισέβαλαν» με άγριες
διαθέσεις πολλοί διαδηλωτές και αναζητούσαν
ισραηλινούς πολίτες, διότι ένα αεροπλάνο από το
Tel Aviv με τελικό προορισμό την Μόσχα
προσγειώθηκε και εκεί.
Οι
διαδηλωτές ήθελαν να διαμαρτυρηθούν για την
στάση των Ισραηλινών κρατώντας πλακάτ με το
σύνθημα «Οι δολοφόνοι παιδιών δεν έχουν θέση στο
Dagestan» ή φωνάζοντας «Αλλάχ ακμπάρ». Το θυμικό
και η γενικευτική οπτική της ταύτισης όλων των
Ισραηλινών με την πολιτική ηγεσία της χώρας
διαπερνούν αυτές τις στάσεις πολλών πολιτών.
Η ηθική
κατάπτωση σε σχέση με τις αξίες, που λειτουργούν
ως σημείο αναφοράς των θεσμών και των κοινωνιών
δεν έχει γεωγραφικά όρια. Στις 29.10.2023 οι
ιρανικές αρχές συνέλαβαν την 60χρονη δικηγόρο
για τα ανθρώπινα δικαιώματα Νασρίν Σοτουντέχ με
την κατηγορία της παραβίασης του υποχρεωτικού
νόμου για την μαντίλα ή το χιτζάμπ, η οποία
παραβρέθηκε στην κηδεία της έφηβης Αρμιτά
Γκεραβάντ, που πέθανε μετά από περίεργο
τραυματισμό στο μετρό της Τεχεράνης.
Τέλος
φαινόμενα υποβάθμισης της ανθρώπινης υγείας με
ανάλογο αξιακό προσανατολισμό καταγράφονται σε
πλανητικό επίπεδο και ιδιαιτέρως στην Ευρώπη. Το
επικίνδυνο παρασιτοκτόνο Glyphosat της εταιρείας
Bayer-Monsanto, που χρησιμοποιείται στον
γεωργικό τομέα, συνεχίζει να δηλητηριάζει την
ανθρώπινη υγεία και το φυσικό περιβάλλον, διότι
οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών της
Ευρωπαϊκής Ένωσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν
λαμβάνουν απόφαση απαγόρευσης του. Το πολιτικό
και το οικονομικό συμφέρον είναι πάνω από όλα,
ακόμη και από την ανθρώπινη υγεία και ζωή.
Αυτή η
πορεία σε πλανητικό επίπεδο ως προς τον θεσμικό
και κοινωνικό αξιακό προσανατολισμό διαμορφώνει
συνθήκες υψηλής ρευστότητας και ανισορροπιών
στην διαχείριση της πραγματικότητας στην
δυναμική προβολή της στο μέλλον και η ροή της
εξέλιξης δεν θα είναι ελεγχόμενη τόσο στο
θεσμικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο, διότι
εργαλειοποιείται η ανθρώπινη οντότητα, ενώ
ταυτοχρόνως δεν υπηρετείται η βιωσιμότητα της με
σημείο αναφοράς την λειτουργία της ως ατομικού
και συλλογικού υποκειμένου.
Στην
θεσμική λειτουργία ο αξιακός προσανατολισμός
υπηρετεί την άσκηση εξουσίας και τις συστημικές
ισορροπίες είτε στο εσωτερικό των κοινωνιών
(π.χ. οικονομικό, εργασιακό, υγείας κ.λ.π.) είτε
στο γεωπολιτικό πεδίο.
Οι
εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, με το Ισραήλ από το
ένα μέρος να επικαλείται το δικαίωμα της
αυτοάμυνας μετά την τρομοκρατικού χαρακτήρα
εισβολή της Hamas, την αφαίρεση της ζωής και την
αιχμαλωσία ισραηλινών πολιτών και από το άλλο
μέρος να αντιδρά με την πολεμική δραστηριοποίηση
στη Γάζα και την θανάτωση χιλιάδων παλαιστινίων
πολιτών (μεταξύ αυτών και παιδιών), δείχνουν τον
υψηλό βαθμό παραμόρφωσης της πραγματικότητας ως
προς τους στόχους και την ηθική οπτική, που
υπηρετούν οι στάσεις όλων των πλευρών.
Χρησιμοποιούν ανθρωπιστικού χαρακτήρα
επιχειρήματα για την νομιμοποίηση είτε
τρομοκρατικής λειτουργίας είτε εγκλημάτων
πολέμου οι εμπλεκόμενοι, ενώ οι ισχυρές
γεωπολιτικές δυνάμεις προωθούν τα συμφέροντα
τους και την διεύρυνση ή την διατήρηση της
επιρροής τους. Αυτές οι οπτικές όμως είναι
αδιέξοδες και διαμορφώνουν βραχυπρόθεσμες
ισορροπίες, ενώ στην προοπτική του χρόνου
υποσκάπτουν την βιωσιμότητα και την ειρηνική
συμβίωση των λαών.
Και όμως
αδυνατούν στο θεσμικό πεδίο, είτε σε παγκόσμιο
είτε σε εθνικό επίπεδο, μετά από διάλογο να
καταλήγουν σε βιώσιμες λύσεις, διότι ουσιαστικά
δεν λειτουργούν με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο
και το κοινωνικό συμφέρον, αλλά προωθούν το
συστημικό (δηλαδή τον τρόπο οργάνωσης και
λειτουργίας είτε σε εθνικό είτε σε υπερεθνικό
επίπεδο), ακόμη και αν αυτό έχει αρνητικές
παρενέργειες στα ποιοτικά χαρακτηριστικά και την
ζωή του ανθρώπου.
Στο ίδιο
μήκος κύματος κινούνται οι θεσμοί (π.χ. κρατικές
υπηρεσίες, περιφέρειες, δήμοι) σε σχέση με την
διαχείριση της πραγματικότητας στο εσωτερικό των
κοινωνιών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η
διαχείριση της κακοκαιρίας Daniel. Από το ένα
μέρος καταγράφεται εξιδανίκευση της ανθρώπινης
ζωής στο επικοινωνιακό επίπεδο ως ύψιστης αξίας
και από το άλλο μέρος μη αντιμετώπιση των
ακραίων καιρικών φαινομένων με προληπτική
πολιτική, με αποτέλεσμα τον εξαναγκασμό των
πληγέντων στην φτωχοποίηση ή στην αναζήτηση
ελπίδας σε άλλες περιοχές στο εσωτερικό της
χώρας ή στο εξωτερικό.
Στην
κοινωνική λειτουργία οι αξίες με την μορφή
προτύπων, που διοχετεύονται μαζικά στους
πολίτες, υπηρετούν τον μονοδιάστατο
καταναλωτισμό, την οπτική της κοινωνίας του
θεάματος (στο πλαίσιο της οποίας η εντύπωση, που
προκαλείται με το θέαμα, προσδίδει νόημα στη
ζωή), τον ανταγωνισμό και την επίτευξη υλικής
ευημερίας χωρίς να αποφεύγονται κοινωνικές
ανισότητες, οι οποίες υποβαθμίζουν την ανθρώπινη
ζωή.
Παράλληλα δεν καλλιεργείται η οπτική του
διαλόγου με στόχο την αναζήτηση συγκλίσεων και
συμβιβασμών ως επικοινωνιακού μέσου στο επίπεδο
των τοπικών κοινωνιών ούτε η ενσυναίσθηση ως
συνιστώσα της κοινωνικής συνοχής στα σύγχρονα
μαζοποιημένα μεγάλα αστικά κέντρα. Ουσιαστικά η
ανθρώπινη ζωή αντιμετωπίζεται ως εργαλείο για
την λειτουργικότητα και την οικονομική απόδοση
των διαφόρων κοινωνικών συστημάτων.
Αυτή η
πραγματικότητα τόσο στην θεσμική όσο και στην
κοινωνική λειτουργία έχει ως αποτέλεσμα τον μη
σεβασμό των φυσικών ισορροπιών με επιπτώσεις
στην βιωσιμότητα των ανθρώπων, της χλωρίδας και
της πανίδας.
Οι
φυσικές καταστροφές στο πλαίσιο των ακραίων
καιρικών φαινομένων, που προκαλεί η ανθρωπογενής
κλιματική αλλαγή, όπως είναι οι πλημμύρες στην
Θεσσαλία ή οι πυρκαγιές στη Δαδιά και σε άλλες
περιοχές, σε συνδυασμό με την διαχείριση τους
μετά την καταστροφή είναι πολύ χαρακτηριστικά
παραδείγματα. Δεν γίνεται επαρκώς μακροπρόθεσμος
σχεδιασμός με προληπτική οπτική.
Η ροή
του χρόνου όμως είναι ταχύτατη και απαιτεί
διαφορετική διαχείριση της πραγματικότητας τόσο
στο θεσμικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο.
Προϋπόθεση βέβαια είναι η ριζική και άμεση
αλλαγή στον αξιακό προσανατολισμό και η απαλλαγή
από την οπτική της εργαλειοποίησης του ανθρώπου
και της φύσης στο πλαίσιο του αδιέξοδου
συστημικού πραγματισμού.
*πρώτη
δημοσίευση: Metarithmisi.gr |
