Τετάρτη, 00:01 - 15/11/2023

Πολλές αβεβαιότητες προστίθενται τους τελευταίους μήνες από την ταυτόχρονη συνύπαρξη τριών παραγόντων που αποτελούν ένα εκρηκτικό μείγμα για τις παγκόσμιες χρηματαγορές. Ο πρώτος παράγοντας είναι η σημαντική άνοδος στις τιμές του πετρελαίου που είχε ξεκινήσει πριν από τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή, σε συνδυασμό με τη μείωση της παραγωγής από το καρτέλ του ΟΠΕΚ συν της Ρωσίας. Ο δεύτερος παράγοντας είναι η άνοδος της ισοτιμίας του δολαρίου το οποίο ενισχύεται ολοένα και περισσότερο. Ο τρίτος παράγοντας είναι η σημαντική άνοδος στις αποδόσεις των 10ετών ομολόγων των ΗΠΑ, που πρόσφατα έφθασε πάνω από το 4,9%, το υψηλότερο επίπεδο από τον Ιούλιο του 2007.

Και οι τρεις αυτοί παράγοντας ενισχύουν την αβεβαιότητα και το σημαντικό είναι ότι όταν συμβαίνουν ταυτόχρονα συνήθως ακολουθούν επιπτώσεις στις χρηματαγορές και επηρεάζονται σημαντικά οι οικονομίες. Το χειρότερο είναι ότι οι τρεις αυτοί παράγοντες φαίνεται να αυξάνονται, ενώ ακόμα δεν έχει επιτευχθεί η τιθάσευση του υψηλότερου πληθωρισμού των τελευταίων 40 ετών και κυρίως o πληθωρισμός των τροφίμων.

Οι επενδυτές ομολόγων σε ομόλογα μακράς λήξεως έχουν χάσει πάνω από 40% των χρημάτων τους από τις αρχές του 2020, μια καταστροφική απώλεια για τους επενδυτές ομολόγων που συνήθως αποστρέφονται τον κίνδυνο αναζητώντας σταθερές αποδόσεις και εισόδημα. Στα μέσα του περασμένου Σεπτεμβρίου ένα ομόλογο του αμερικανικού δημοσίου λήξεως τον Μάιο του 2050, άγγιξε για λίγο το 49 29/32, σηματοδοτώντας τη δεύτερη φορά τους τελευταίους δύο μήνες που έπεσε κάτω από το επίπεδο των 50 σεντς, μια πολύ χαμηλή τιμή στον κόσμο των ομολόγων. Στις περισσότερες περιπτώσεις, σηματοδοτεί ότι οι επενδυτές πιστεύουν ότι ο πωλητής του χρέους βρίσκεται σε οικονομική δυσχέρεια. Η πτώση αυτή αντιστοιχεί σε απώλειες άνω του 40% από τα υψηλά του 2020 (σημ.: η ζημία καταγράφεται όταν τα ομόλογα πωληθούν).

Οι τρέχουσες απώλειες είναι υπερδιπλάσιες από τις αυτές που σημειώθηκαν το 1981, όταν η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) για τον τερματισμό του επίμονου πληθωρισμού οδήγησε τις αποδόσεις των 10ετών ομολόγων σχεδόν στο 16%.

Από το 1945 υπήρξαν μόνο τρεις πτώσεις στο χρηματιστήριο της τάξης του 40% ή περισσότερο. Οι δύο πιο πρόσφατες ήταν στο σκάσιμο της «φούσκας» των τεχνολογικών εταιρειών το 2000 και η οικονομική κρίση του 2007-2008. Οπότε οι απώλειες κατά 40% στην αγορά ομολόγων είναι από τις χειρότερες στη σύγχρονη οικονομική ιστορία.

Το γεγονός ότι οι επενδυτές μπορούν να αγοράσουν ένα ομόλογο με απόδοση 4,9% σήμερα είναι ο λόγος που τα ομόλογα τα οποία αγοράστηκαν το 2020, όταν τα επιτόκια ήταν κοντά στο μηδέν (τα οποία είναι κλειδωμένα σχεδόν στο 0% επιτόκιο για δέκα χρόνια ή περισσότερο), θα πρέπει να πουληθούν με μεγάλη ζημία σήμερα, αν ο επενδυτής πρέπει να τα πουλήσει για οποιονδήποτε λόγο.

Η Fed άρχισε να αυξάνει τα βραχυχρόνια επιτόκια. Οταν οι επενδυτές πίστευαν ότι ο πληθωρισμός θα ελεγχόταν γρήγορα, τα επιτόκια μακράς διάρκειας παρέμειναν χαμηλά, με την προσδοκία ότι μόλις ηττηθεί ο πληθωρισμός η Fed θα άρχιζε να μειώνει ξανά τα επιτόκια. Τώρα όμως οι επενδυτές πιστεύουν ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Από τη στιγμή που η Fed ορίζει μόνο βραχυπρόθεσμα επιτόκια, η δυναμική της προσφοράς/ζήτησης, δηλαδή οι προσδοκίες για τα επιτόκια των επενδυτών και των δανειοληπτών, καθορίζει τα μακροπρόθεσμα επιτόκια. Η ιδέα είναι ότι οι επενδυτές θα αγόραζαν μια σειρά ομολόγων ενός έτους αντί για ένα δεκαετές αν πίστευαν ότι κάτι τέτοιο θα είχε καλύτερη απόδοση. Εάν δεν είναι πρόθυμοι να αγοράσουν ομόλογα μακράς διάρκειας, οι εκδότες ομολόγων θα πρέπει να προσφέρουν υψηλότερο επιτόκιο μέχρι να εμφανιστούν αγοραστές.

ADVERTISING

Ιδανικά τα επιτόκια θα έπρεπε να διαμορφώνονται σε επίπεδα στα οποία οι επενδυτές αδιαφορούν μεταξύ της αγοράς ενός βραχυπρόθεσμου ομολόγου ή ενός μακροπρόθεσμου ομολόγου.

Επομένως, παράγοντες που αυξάνουν την έκδοση ομολόγων (πώληση χρέους από την κυβέρνηση) μπορούν να αυξήσουν τις αποδόσεις τους, π.χ.: η αύξηση του κυβερνητικού δανεισμού, για να καλύψει ανάγκες χρηματοδότησης επενδύσεων στην πράσινη ενέργεια, στα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας για εξηλεκτρισμό (θα χρειαστούν κεφάλαια περίπου στο 30% του ΑΕΠ έως το 2050), στην αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, επιπλέον στρατιωτικών δαπανών, κίνητρα επανεγκατάστασης επιχειρήσεων, δαπάνες για υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών (τεχνητή νοημοσύνη, κ.λπ.), πληρωμή επιπλέον τόκων (5%) για την εξυπηρέτηση του μεγαλύτερου από ποτέ χρέους των ΗΠΑ 33 τρισ. δολ., κ.λπ.

Από πλευράς προσφοράς, η απροθυμία των επενδυτών να αγοράσουν ομόλογα επηρεάζει τις αποδόσεις. Π.χ., οι ξένες κεντρικές τράπεζες έχουν αυξήσει πολύ τα αποθεματικά τους τα τελευταία είκοσι χρόνια. Εάν σταματούσαν να αυξάνουν τα αποθέματά τους, θα υπήρχε λιγότερη προσφορά χρημάτων για να επενδυθούν σε ομόλογα.

Οι αποδόσεις των ομολόγων χρησιμεύουν ως σημεία αναφοράς για την τιμολόγηση μιας ολόκληρης σειράς δανείων από και προς νοικοκυριά, επιχειρήσεις και κράτη. Επηρεάζουν τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και του συστήματος συνολικά. Οι δε κινήσεις τους διαχέονται στις χρηματοπιστωτικές αγορές και σε οικονομίες άλλων χωρών, είτε είναι προηγμένες είτε αναπτυσσόμενες. Η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων θα επηρεάσει αρνητικά τις τιμές των μετοχών, των ακινήτων κ.λπ. Τα εταιρικά ομόλογα θα έχουν υψηλά επιτόκια, όπως και τα τραπεζικά δάνεια, οπότε θα επηρεάσουν αρνητικά τις επενδύσεις. Θα εμφανιστούν αθετήσεις πληρωμών δανείων που θα επηρεάσουν τη ρευστότητα και τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Τα παραπάνω μπορούν να θέσουν σε κίνδυνο τη μείωση του πληθωρισμού, κάτι το οποίο συνεπάγεται περαιτέρω διάρκεια ή σύσφιγξη της νομισματικής πολιτικής. Η τυχόν κλιμάκωση της κατάστασης στη Μέση Ανατολή θα οδηγήσει σε περαιτέρω αυξήσεις των αποδόσεων των ομολόγων.

*Ο κ. Γιώργος Ατσαλάκης είναι οικονομολόγος, αναπλ. καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής. 

Greek Finance Forum Team

Σχόλια Αναγνωστών