|
Αυτή την
εικόνα ήλθε να συμπληρώσει και η δήλωση του
Donald Trump, πρώην προέδρου των Ηνωμένων
Πολιτειών Αμερικής και τώρα υποψήφιου προέδρου
των Ρεπουμπλικανών στις εκλογές του 2024, ότι θα
ενθάρρυνε την Ρωσία να επιτεθεί σε οποιονδήποτε
από τους συμμάχους των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ,
που δεν εκπληρώνει τις οικονομικές του
υποχρεώσεις στην Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Όσο και
αν είναι προκλητική αυτή η δήλωση του Trump,
ακόμη περισσότερο ανησυχητική είναι η δυναμική,
που δρομολόγησε στο πλαίσιο των συμμάχων στο
ΝΑΤΟ, η οποία δείχνει, ότι η κυρίαρχη οπτική για
την οικοδόμηση της ασφάλειας σε παγκόσμιο
επίπεδο δεν ανταποκρίνεται στην σύγχρονη
πραγματικότητα και στην προοπτική, που ανοίγεται
για το μέλλον.
Πολύ
χαρακτηριστικές είναι οι δηλώσεις αξιωματούχων
του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο γενικός
γραμματέας της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας Jens
Stoltenberg περιορίσθηκε στην δήλωση «αναμένω,
ότι ανεξάρτητα από το ποιος θα κερδίσει τις
προεδρικές εκλογές, οι Ηνωμένες Πολιτείες
Αμερικής θα παραμείνουν ένας ισχυρός και
αφοσιωμένος σύμμαχος του ΝΑΤΟ».
Σε
συνέντευξη του όμως στο Reuters προέτρεψε την
Ευρωπαϊκή Ένωση να μην δραστηριοποιηθεί αυτόνομα
στον τομέα της άμυνας και επεσήμανε, ότι η
ευρωπαϊκή ασφάλεια εξαρτάται και από τα υπόλοιπα
μέλη του ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ, τον Καναδά, την Τουρκία,
την Νορβηγία και την Ισλανδία. Τόνισε δε, ότι το
80% των αμυντικών δαπανών προέρχονται από
συμμάχους εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο
πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Charles
Michel χαρακτήρισε τις δηλώσεις του Trump
απερίσκεπτες, που εξυπηρετούν μόνο το συμφέρον
του Putin. Μίλησε δε για «την ανάγκη της
Ευρωπαϊκής Ένωσης να αναπτύξει επειγόντως
περισσότερο την στρατηγική της αυτονομία και να
επενδύσει στην άμυνα της, ώστε να παραμείνει η
συμμαχία ισχυρή».
Ακόμη
μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν οι ενέργειες του
καγκελάριου της Γερμανίας Olaf Scholz, ο οποίος
επενδύει στην γερμανική πολεμική βιομηχανία
βάζοντας τον «θεμέλιο λίθο» για την επένδυση του
γερμανικού κολοσσού Rheinmetall σε νέα μονάδα
κατασκευής οβίδων για το πυροβολικό και στόχο
τον διπλασιασμό της παραγωγής.
Και η
Katharina Barley, επικεφαλής των υποψηφίων του
Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος (SPD) στην Γερμανία
για τις ευρωεκλογές τον Ιούνιο 2024, σε
συνέντευξη της στην εφημερίδα Tagesspiegel
δήλωσε «Μετά τις δηλώσεις του Donald Trump
κανένας δεν μπορεί να βασισθεί στις ΗΠΑ» και
«στην πορεία για την οικοδόμηση ευρωπαϊκού
στρατού είναι πιθανή η κατασκευή ευρωπαϊκής
ατομικής βόμβας». Η ανευθυνότητα στον ύψιστο
βαθμό και η έλλειψη κοινωνικών αξιών με ηθικό
φορτίο σε σχέση με την ανθρώπινη ζωή και
γενικότερα την βιοποικιλότητα διαπερνούν την
πολιτική οπτική για την κατασκευή ενός
εκτελεστικού παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας, το
οποίο δεν λαμβάνει υπόψη το σύγχρονο εύρος των
κινδύνων.
Είναι
εμφανές, ότι η κυρίαρχη οπτική για την ασφάλεια
σε πλανητικό επίπεδο και την διαμόρφωση συνθηκών
ειρήνης εξαντλείται στην οικοδόμηση στρατιωτικής
ισχύος και υπεροχής, αν και στο πλαίσιο της
παγκοσμιοποίησης ο βαθμός αλληλεξάρτησης και
αλληλεπίδρασης των κοινωνιών είναι πολύ υψηλός
και απαιτεί ως προϋπόθεση τον συνεχή διάλογο και
την συνεργασία για την κοινή πορεία σε συνθήκες
ειρήνης.
Αυτή η
αντίφαση καταδεικνύει, ότι οι σχέσεις των
κοινωνιών οριοθετούνται με εθνικά κριτήρια και
οικοδομούνται με βάση το πολιτικό, το
στρατιωτικό και το οικονομικό τους «εκτόπισμα».
Παράλληλα αποκαλύπτεται, ότι ακόμη δεν έχει
συνειδητοποιηθεί, ότι η ασφάλεια πλέον δεν
εξαντλείται στην αποφυγή πολεμικών συγκρούσεων
με εργαλείο την στρατιωτική ισχύ και υπεροχή για
την αποτροπή τους. Η ανθρώπινη δραστηριότητα
παράγει γενικότερα κινδύνους, οι οποίοι πρέπει
άμεσα να αντιμετωπισθούν για να διαμορφωθούν οι
προϋποθέσεις για την παγκόσμια ασφαλή και
βιώσιμη πορεία.
Για
παράδειγμα σύμφωνα με το livescience.com η
λεκάνη Wilkes στην Ανατολική Ανταρκτική, η οποία
έχει κλίση, που εκτείνεται στα 1.400 χιλιόμετρα
και περιέχει παγετό πάχους 3 χιλιομέτρων,
απειλείται με λιώσιμο των πάγων με καταστροφικές
επιπτώσεις σε όλο τον πλανήτη, διότι θα ανυψωθεί
η θάλασσα κατά 3 μέτρα.
Και αυτό
δεν είναι ο μοναδικός κίνδυνος για την
ανθρωπότητα και τις κοινωνίες ανεξάρτητα από την
στρατιωτική, πολιτική και οικονομική τους ισχύ.
Ολέθριες επιπτώσεις θα έχει και η καταστροφή της
βιοποικιλότητας.
Ήδη η
ανθρώπινη δραστηριότητα απειλεί τα
μεταναστευτικά ζώα, όπως είναι οι θηλυκές
δερματοχελώνες, διότι μετά την ωοτοκία τους
ταξιδεύουν έως και 10.000 μίλια για να βρουν
τροφή αντιμετωπίζοντας κινδύνους, όπως αλιευτικά
δίχτυα που στοχεύουν σε άλλα είδη, λαθροθήρες,
ρύπανση και νερά, που υπερθερμαίνονται λόγω της
κλιματικής αλλαγής.
Από τα
1.189 είδη, που αναφέρονται στη «Σύμβαση για την
Διατήρηση των Αποδημητικών Ειδών Άγριων Ζώων»
(Απόφαση 82/461/ΕΟΚ), η οποία υπεγράφη στην
Βόννη το 1979 και τέθηκε σε ισχύ την 1η
Νοεμβρίου 1983, περισσότερα από 1 στα 5
απειλούνται.
Επίσης
το 44% των ειδών, που αναφέρονται στον κατάλογο
της Σύμβασης ήδη υφίστανται μείωση του πληθυσμού
τους. Σε σχέση με τα αναφερόμενα ψάρια το 97%
από αυτά απειλείται με εξαφάνιση. Οι νυχτερίδες
απειλούνται από την αποψίλωση των δασών, διότι
καταστρέφεται ο βιότοπος τους, ενώ σε ορισμένες
χώρες το κρέας τους θεωρείται «νοστιμιά». Τέλος
το 22% των μεταναστευτικών ειδών του ζωικού
βασιλείου κινδυνεύει με εξαφάνιση.
Στο ίδιο
μήκος κύματος κινείται και η συμβολή των
κοινωνιών στις διαρροές μεθανίου, του οποίου οι
εκπομπές μετά το 2007 προκαλούν το ένα τρίτο της
παγκόσμιας θερμότητας, που επιφέρει η κλιματική
αλλαγή.
Στον
Guardian παρουσιάζονται στοιχεία, σύμφωνα με τα
οποία το 2019 υπήρξαν περισσότερες από 1.000
τεράστιες διαρροές μεθανίου (πολύ ισχυρό αέριο
του θερμοκηπίου) από χωματερές απορριμάτων. Εάν
συνεχισθεί αυτό το φαινόμενο, οι στόχοι για την
αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής θα είναι
ανέφικτοι.
Με την
υπερσυγκέντρωση δε πληθυσμών στα μεγάλα αστικά
κέντρα σε συνδυασμό με τις μη διαχειριζόμενες
χωματερές θα μπορούσαν να διπλασιασθούν οι
εκπομπές μεθανίου έως το 2050. Το Πακιστάν, η
Ινδία και το Μπαγκλαντές είναι οι χώρες με τις
μεγαλύτερες εκπομπές και ακολουθούν η Αργεντινή,
το Ουζμπεκιστάν και η Ισπανία στην Ευρώπη.
Αν και
δημιουργείται ένα εκρηκτικό μίγμα παραμέτρων,
που απειλούν την ασφάλεια των κοινωνιών και όχι
μόνο αυτών αλλά και της βιοποικιλότητας, το
πολιτικό σύστημα σε παγκόσμιο επίπεδο «σιωπά».
Οι κοινωνίες δεν συνειδητοποιούν τον κίνδυνο,
που παράγουν στους διάφορους τομείς
δραστηριοποίησης τους.
Τέλος σε
σχέση με την ανυπαρξία αξιών με ηθικό φορτίο, οι
οποίες σέβονται την ανθρώπινη ζωή και
ταυτοχρόνως διαπερνώνται από την οπτική της
διαγενεακής ευθύνης, λυπηρό παράδειγμα είναι η
χρησιμοποίηση παιδιών ως στρατιωτών.
Περισσότερα από 10.000 παιδιά χρησιμοποιούνται
στον εμφύλιο πόλεμο στην Κεντροαφρικανική
Δημοκρατία ως στρατιώτες στις διάφορες ομάδες.
Αξιοποιούνται ως αγωνιστές, μάγειρες, πράκτορες,
ακόμη και ως σεξουαλικοί σκλάβοι. Ο εμφύλιος
ξεκίνησε το 2013. Χιλιάδες πολίτες έχασαν την
ζωή τους, ενώ πάνω από 1.000.000 οδηγήθηκαν στην
προσφυγιά.
Σε
παγκόσμιο επίπεδο εκτιμάται, ότι 250.000 παιδιά
και έφηβοι κάτω των 18 ετών χρησιμοποιούνται ως
στρατιώτες κυρίως στην Αφρική, στην Ασία και
στην Λατινική Αμερική.
Οι
συνθήκες, που κυριαρχούν σε πλανητικό επίπεδο,
δείχνουν με έμφαση, ότι είναι αναγκαίος ο
επαναπροσανατολισμός σε σχέση με το παγκόσμιο
σύστημα ασφαλείας, το οποίο δεν πρέπει να
βασίζεται στην μονοδιάστατη οικοδόμηση
ισορροπίας στους εξοπλισμούς και στην ισχύ στο
στρατιωτικό πεδίο.
Οι
πολεμικές αντιπαραθέσεις και συγκρούσεις δεν
επιλύουν τα προβλήματα, ούτε αναιρούν τις
ανισορροπίες, αλλά τα ενισχύουν και δημιουργούν
περισσότερα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι ο
πόλεμος στην Ουκρανία, στην Λωρίδα της Γάζας και
στην Αφρική με τις εμφυλιακές συγκρούσεις, που
προκαλούν μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών, άνοδο
του ρατσισμού στις χώρες υποδοχής των προσφύγων,
καταστροφή υποδομών, διεύρυνση των ανισοτήτων,
ρύπανση του περιβάλλοντος.
Η
ισορροπία της στρατιωτικής ισχύος των κρατών,
όσο ακόμη θεωρείται εργαλείο για την οικοδόμηση
ενός συστήματος ασφαλείας, πρέπει να διαπερνάται
από ηθικό φορτίο με σημείο αναφοράς την
βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας
και να μην στοχεύει στην προώθηση πολυδιάστατων
συμφερόντων (πολιτικών, οικονομικών κ.λ.π.),
ούτε να στηρίζεται στον μονοδιάστατο
πραγματισμό.
Τέλος σε
συνθήκες παγκοσμιοποίησης, στο πλαίσιο της
οποίας η αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση των
κοινωνιών οριοθετούν σε μεγάλο βαθμό την
δυναμική της εξέλιξης, βιώσιμη προοπτική έχει η
ανάληψη γεωπολιτικού ρόλου, που προωθεί την
οικοδόμηση ενός συστήματος παγκόσμιας
διακυβέρνησης, το οποίο δεν παράγει ανισότητες
μεταξύ των κοινωνιών και παράλληλα εγγυάται
πλανητικών διαστάσεων διαχείριση της
πραγματικότητας σε όλους τους τομείς
δραστηριοποίησης του ανθρώπινου παράγοντα.
Σε αυτό
το πλαίσιο η Ευρωπαϊκή Ένωση ως ενιαία οντότητα
και με εργαλείο τον διάλογο θα μπορούσε να
αναλάβει σημαντικό ρόλο και να απαλλαγεί από την
οπτική του παρελθόντος, η οποία εξαντλείται στην
στατική θεώρηση της πραγματικότητας και στην
λογική της στρατιωτικής ισχύος, στο πλαίσιο της
οποίας θεωρούνται χρήσιμα εργαλεία ακόμη και οι
ατομικές βόμβες.
Η
ανθρωπότητα έχει ήδη στα χέρια της μια πολύ πιο
καταστροφική βόμβα, την κλιματική αλλαγή, που η
ίδια προκάλεσε. Δεν χρειάζονται και άλλα
καταστροφικά εργαλεία στο πλαίσιο της οπτικής
της στρατιωτικής ισχύος και της γεωπολιτικής
υπεροχής.
Τα
προβλήματα και οι μεγάλες ανισορροπίες είναι
πλέον πλανητικών διαστάσεων. Ανάλογες πρέπει να
είναι και οι αξίες, οι οποίες οριοθετούν την
δυναμική της εξέλιξης χωρίς ανισότητες και
διακρίσεις. Η κοινωνία πολιτών σε πλανητικό
επίπεδο με την δημιουργία ανάλογης εμβέλειας
δικτύων και κοινωνικών κινημάτων μπορεί να
συμβάλλει αποφασιστικά για την οικοδόμηση ενός
συστήματος ασφαλείας, το οποίο ανταποκρίνεται
στις ανάγκες της σύγχρονης πραγματικότητας.
Προϋπόθεση βέβαια για να γίνει αυτός ο
επαναπροσανατολισμός ως προς την διαμόρφωση ενός
παγκόσμιου συστήματος ασφαλείας με σύγχρονη
δυναμική είναι η αλλαγή τρόπου σκέψης και η
απαλλαγή από την οπτική των στρατιωτικών
συμμαχιών για την προάσπιση οικονομικών
συμφερόντων. Η ασφάλεια και η βιωσιμότητα των
ανθρώπων και της βιοποικιλότητας είναι πολύ πιο
σημαντικά.
Τα
περιθώρια του χρόνου για την «αλλαγή πλεύσης»
είναι πολύ περιορισμένα, διότι η δυναμική της
εξέλιξης είναι πολύ ταχύτερη από την πολιτική
διαχείριση της πραγματικότητας και την
δυνατότητα των κοινωνιών να συνειδητοποιήσουν
τον πολύ υψηλό βαθμό διακινδύνευσης, που την
διαπερνά. Όμως πρέπει να αναληφθούν οι ευθύνες
χωρίς καθυστερήσεις. Σίγουρα δεν είναι καθόλου
εύκολο.
*πρώτη
δημοσίευση: Metarithmisi.gr |
