Για όσους δεν τη θυμάστε, φρεσκάρω λίγο τη μνήμα σας, λέγοντας ότι η εξήγηση ήταν πως θα έρθουν επτά χρόνια ευφορίας με πλούσια παραγωγή και μετά θα  ακολουθήσουν επτά χρόνια με πολύ πείνα.

Μάγκας ο Φαραώ ενήργησε πολύ έξυπνα,  αναθέτοντας στον Μωυσή να φροντίσει για την αποθήκευση του σιταριού. Έτσι,  όταν ήρθαν τα χρόνια της πείνας, η Αίγυπτος στάθηκε στα πόδια της, και μάλιστα πουλούσε και στις άλλες χώρες με κέρδος…

Με όλα όσα συμβαίνουν σήμερα με τον πόλεμο της Ουκρανίας, ομολογώ πως αυτή η ιστορία (δεν ξέρω καν αν είναι πραγματική ή όχι) με προβλημάτισε πολύ. Μου έδωσε τροφή για σκέψη για τις τρελές  ανατιμήσεις στα τρόφιμα, την επάρκεια των τροφίμων, τα παιγνίδια κερδοσκοπίας που παίζονται αλλά και την απειλή της επισιτιστικής κρίσης να στέκεται ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια μας…

Αριθμοί που ζαλίζουν… 

Kαι μεταφορικά πάντα μιλώντας, το περίεργο, κατά τη γνώμη μου είναι πως τυπικά δεν έχουμε εξαντλήσει τα … επτά χρόνια ευφορίας (!). Σας φαίνεται παράξενο όλο αυτό; Ακούστε λοιπόν μερικά νούμερα που ζαλίζουν, όπως μού τα παρουσίασε, η υπεύθυνη της εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace ‘Eλενα Δανάλη.

Και προσέξτε: τα νούμερα δεν αφορούν το παρελθόν αλλά το τώρα. Έχουμε και λέμε λοιπόν: ο συνολικός προϋπολογισμός της ΕΕ (ΚΑΠ) για το διάστημα 2021-2027, είναι 387 δις  ευρώ ( δηλαδή σχεδόν 400 δις. ευρώ). Για το 2023, ο προϋπολογισμός ανέρχεται σε 54 δις.(δηλαδή σχεδόν 60 δις) ευρώ.

Υπάρχει και συνέχεια: αυτή τη στιγμή,  αυτά τα σχεδόν 60 δις. ευρώ ετησίως (δηλαδή χρήματα φορολογουμένων πολιτών της ΕΕ) ξοδεύονται σε επιδοτήσεις που χρηματοδοτούν την εντατική βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία.

Σε μόλις 130.000 μεγάλους ιδιοκτήτες γης… 

Τρελά τα προαναφερόμενα νούμερα. Δεν συμφωνείτε; Εύλογο λοιπόν και το ερώτημα: γιατί αντιμετωπίζουμε όλα αυτά τα προβλήματα ;

 -«Δυστυχώς στην όλη ιστορία υπάρχει ένα ‘όμως’», μού λέει η Έλενα Δανάλη.

-Και ποιο είναι αυτό;

-«Το 1% των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών αγροκτημάτων λαμβάνει το 1/3 της συνολικής χρηματοδότησης της ΚΑΠ. Με άλλα λόγια, το 10% του συνολικού ευρωπαϊκού προϋπολογισμού καταλήγει σε μόλις 130.000 μεγάλους ιδιοκτήτες γης. Γιατί; Επειδή βασίζεται κυρίως σε στρέμματα που διαθέτει ( ή νοικιάζει) ένας «παραγωγός» αντί να βασίζεται στο είδος της παραγωγής του, τις μεθόδους που εφαρμόζει και στον τρόπο συντήρησης της γης του. Επιπλέον, στην  ΕΕ, το 80% των κονδυλίων της ΚΑΠ πηγαίνουν στο 20% των παραγωγών».

Οι τιμές των τροφίμων είχαν ήδη αυξηθεί στη διάρκεια της πανδημίας… 

Και για να πούμε τα πράγματα με το όνομά τους,  οι τιμές των τροφίμων είχαν ήδη αυξηθεί στη διάρκεια της πανδημίας του κορωναϊού. Κι όταν αυξάνονται οι τιμές, αυξάνεται η παγκόσμια διατροφική ανασφάλεια. Κι αυτό με τη σειρά του επηρεάζει κυρίως χώρες που ήδη πλήττονται από υποσιτισμό.

Εξαφανίστηκαν 4,2 εκατομμύρια αγροκτήματα… 

Άρα λοιπόν τι φταίει;

«Το πρόβλημα έχει όνομα: ‘ανισότητα’», μού επισημαίνει η ‘Έλενα Δανάλη.

-Δηλαδή;

-«Εκατομμύρια μικροί παραγωγοί έχουν εξαφανιστεί τα τελευταία χρόνια επειδή τους παραγκώνισαν τα γιγάντια αγροκτήματα που λαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας οικονομικής υποστήριξης, και σπρώχνουν προς τα κάτω τις τιμές της αγοράς.

Μεταξύ 2005 και 2016 εξαφανίστηκαν 4,2 εκατομμύρια αγροκτήματα ενώ η συνολική έκταση γης που χρησιμοποιήθηκε για αγροτική παραγωγή παρέμεινε η ίδια (πηγή: Eurostat (2018), Farms and farmland in the European Union)».

-Γιατί συμβαίνει αυτό;

«Συμβαίνει διότι το δημόσιο σύστημα πληρωμών βασίζεται κυρίως σε στρέμματα που διαθέτει (ή νοικιάζει) ένας «παραγωγός» αντί να βασίζεται στο είδος της παραγωγής του, τις μεθόδους που εφαρμόζει και τον τρόπο συντήρησης της γης του. Αυτό το σύστημα μετέτρεψε την ιδιοκτησία γης σε μεγάλη επιχειρηματική δραστηριότητα που αποτελεί πρόσφορο έδαφος για διαφθορά, ολιγαρχίες, μέχρι και τη μαφία, που κερδοφορούν με δημόσιο χρήμα», συνεχίζει η ‘Έλενα Δανάλη.

Ολιγάρχες, μονοπώλια, μαφία… 

Πάμε τώρα στους ολιγάρχες, τα μονοπώλια και τη μαφία. Σε άρθρο  της εφημερίδας «The Νew York Times», που δημοσιεύτηκε στις 3 Νοεμβρίου του 2019, γίνεται λόγος  για ολιγάρχες στην Ανατολική Ευρώπη ( Ουγγαρία, Τσεχία, Σλοβακία, Βουλγαρία κι άλλες χώρες) που έχουν πάρει μεγάλα κομμάτια γης με αδιαφανείς διαδικασίες.

Το άρθρο κάνει λόγο για βαρώνους που παίρνουν υπέρογκα ποσά από τις ευρωπαϊκές επιδοτήσεις , και πως αυτές οι γεωργικές επιδοτήσεις,  βοηθούν στη δημιουργία ενός μοντέρνου φεουδαρχισμού στον οποίο οι μικροκαλλιεργητές είναι υπόχρεοι στους βαρώνους της γης.

 Μάλιστα, όπως επισημαίνεται, στη  Σλοβακία, η Εισαγγελία έχει αναγνωρίσει την ύπαρξη ‘αγροτικής μαφίας’. «Μερικοί αγρότες έχουν αναφέρει ξυλοδαρμούς και εκβιασμούς για γη που είναι πολύτιμη για τις επιδοτήσεις…», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Πριν από δυο χρόνια, ο Guardian, σε ανταπόκριση από το Παλέρμο , έκανε εκτενή αναφορά στις  απάτες της μαφίας προκειμένου να βάλει χέρι στις ευρωπαϊκές γεωργικές επιδοτήσεις, και πως αγρότες αφήνουν τη γη τους φοβούμενοι αντίποινα από τους μαφιόζους.

Σύμφωνα με την εφημερίδα, ορισμένοι αγρότες που αρνήθηκαν να συμμορφωθούν ανέφεραν πως απειλήθηκαν. Όπως προκύπτει από το σχετικό ρεπορτάζ, οι  μαφιόζοι ανάγκασαν πολλούς να πουλήσουν τη γη τους. Αν δεν το έκαναν, θα τους χαλούσαν τη γη, θα σκότωναν τα ζώα και θα έκαιγαν τα σπίτια τους, και, και,….

4 έμποροι/διανινητές ελέγχουν το 75% του εμπορίου 

Την ίδια ώρα, σύμφωνα με την ‘Έλενα Δανάλη, ανάμεσα  στους περίπου 570 εκατομμύρια παραγωγούς και τους 7 δις. καταναλωτές που υπάρχουν παγκοσμίως, βρίσκονται μόνο τέσσερις έμποροι/διακινητές αγροτικών προϊόντων που ελέγχουν το 75% ολόκληρου του εμπορίου αγροτικών προϊόντων.

 «Το 2011, στην ΕΕ, μόνο 10 σουπερμάρκετ λιανικής είχαν τον έλεγχο σχεδόν του 1/3 των πωλήσεων ειδών λιανικής τροφίμων. Αυτό το είδος συγκέντρωσης ελέγχου στην προμηθευτική αλυσίδα τροφής, κατανέμεται με βάση ποιος μπορεί να πληρώσει και όχι βάσει κάλυψης θρεπτικών ή οικολογικών αναγκών, οδηγώντας στην υπερβολική κατανάλωση ανθυγιεινού φαγητού σε πολλά μέρη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της ΕΕ, άρα και της Ελλάδας», συμπληρώνει η υπεύθυνη της εκστρατείας για τη βιώσιμη γεωργία της περιβαλλοντικής οργάνωσης Greenpeace.

Τι πρέπει να γίνει; 

Εύλογο το ερώτημα. Τι πρέπει να γίνει;

-«Να σταματήσουν οι απευθείας χρηματοδοτήσεις που βασίζονται σε στρέμματα και ενισχύουν στα τυφλά εκτάσεις των οικονομικά ισχυρών μεγάλων γαιοκτημόνων και να παρέχεται δημόσια στήριξη με βάση τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά οφέλη που προσφέρουν τα αγροκτήματα.

»Τα δημόσια χρήματα θα πρέπει να δαπανώνται εφεξής για ένα πραγματικά ανθεκτικό, δίκαιο, διαφοροποιημένο και βιώσιμο διατροφικό σύστημα που παρέχει υγιεινή διατροφή για όλους, προστατεύει το κλίμα και τη βιοποικιλότητα, και εξασφαλίζει δίκαιο εισόδημα και ποιοτικές θέσεις εργασίας στον  αγροδιατροφικό τομέα», αναφέρει η ‘Έλενα Δανάλη.

Τι καταλαβαίνω απ’όλα αυτά; Πως πρέπει επιτέλους να σηκώσουμε το χαλί και να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα. Αλλιώς, καλά να είμαστε, να μιλάμε για ελλείψεις, για αυξήσεις  που δεν χρειάζονται (και δεν πρέπει να γίνουν)  και, και, και….

Προκόπης Γιόγιακας (Οικονομικός Ταχυδρόμος)