|
Αυτό
σημαίνει ότι οι συντελεστές της υπεροχής στο
σημερινό περιβάλλον, διαφέρουν αισθητά από
αντίστοιχους του παρελθόντος. Και αυτή είναι μια
ζωτική διάσταση της σημερινής γεωπολιτικής
πραγματικότητας. Στο πλαίσιο της οποίας, η
αντιπαράθεση των ισχυρών χωρών αφορά εν τέλει το
σύστημα άσκησης της εξουσίας.
Τα
δυτικού τύπου κράτη δικαίου, βρίσκονται σε
αντιπαράθεση με αυταρχικές εξουσίες, οι οποίες
όσο η ψηφιακή εποχή απελευθερώνει την κυκλοφορία
ιδεών και γνώσεων με μεγάλη ταχύτητα, τόσο πιο
επιθετικές γίνονται . Για έναν απλό λόγο.
Τρέμουν μπροστά στο ενδεχόμενο της διεθνούς
εξάπλωσης ιδεών ελευθερίας, δικαιοσύνης και
περισσότερης διαφάνειας. Παρατηρείται έτσι μια
σύγκρουση συστημάτων και αντιλήψεων που κάθε
άλλο παρά καινούργια είναι.
Από
ιστορικής πλευράς, η διαχρονική εξέλιξη της
οικοδόμησης διεθνών τάξεων, είναι αυτή του
ισχυρού ανταγωνισμού και όχι της επιθυμητής
συνεργασίας. Κατά τον καθηγητή πολιτικής
επιστήμης Μικαέλ Μπέκλε, «…στις καλύτερες
περιπτώσεις αυτός ο ανταγωνισμός πήρε τη μορφή
ψυχρού πολέμου, με κάθε πλευρά να αγωνίζεται για
το πλεονέκτημα και να δοκιμάζει η μια την άλλη
με κάθε τρόπο εκτός από την στρατιωτική βία. Σε
πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, πριν την
ψυχροπολεμική περίοδο, ο ανταγωνισμός τελικά
κατέληγε σε πόλεμο με πυρά και τελείωνε με την
μια πλευρά να συντρίβει την άλλη. Στην συνέχεια,
η νικήτρια τάξη πραγμάτων είχε την εξουσία μέχρι
που διαλυόταν από έναν νέο ανταγωνιστή – ή μέχρι
που απλώς κατέρρεε χωρίς μια εξωτερική απειλή να
την κρατήσει ενωμένη.
Σήμερα,
ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός υπευθύνων
χάραξης πολιτικής και ειδημόνων ζητούν μια νέα
συμφωνία δυνάμεων που θα διευθετήσει τα
προβλήματα του κόσμου και θα διαιρέσει τον
πλανήτη σε σφαίρες επιρροής. Αλλά η ιδέα μιας
τάξης που δεν αποκλείει κανέναν, στην οποία δεν
κυριαρχεί το όραμα καμίας δύναμης, αποτελεί μια
έκδοχή που μπορεί να υπάρξει μόνο στην φαντασία
των ιδεαλιστών της παγκόσμιας διακυβέρνησης και
των ακαδημαϊκών θεωριών. Υπάρχουν μόνο δύο
τάξεις πραγμάτων υπό εκκόλαψη αυτή την στιγμή –
μια υπό την ηγεσία της Κίνας και μια υπό την
ηγεσία των ΗΠΑ – και ο ανταγωνισμός μεταξύ των
δύο μετατρέπεται γρήγορα σε σύγκρουση της.
απολυταρχίας και της δημοκρατίας, καθώς
αμφότερες οι χώρες αυτοπροσδιορίζονται η μια
εναντίον της άλλης και προσπαθούν να εμφυσήσουν
τους αντίστοιχους συνασπισμούς τους με
ιδεολογικό σκοπό. Η Κίνα τοποθετείται ως ο
υπερασπιστής της ιεραρχίας και της παράδοσης του
κόσμου ενάντια σε μια παρακμιακή και άτακτη
Δύση· οι Ηνωμένες Πολιτείες συγκαλούν
καθυστερημένα μια νέα συμμαχία για να ελέγξουν
την κινεζική ισχύ και να κάνουν τον κόσμο ασφαλή
για την δημοκρατία……».
Στο
πλαίσιο αυτής της βασικής συστημικής σύγκρουσης,
υπάρχουν και δυο άλλες δυνάμεις που βρίσκονται
στο προσκήνιο και που είναι η Ευρώπη της
δημοκρατίας και η Ρωσία ενός νέου τύπου
αυταρχισμού. Η μεν Ευρώπη είναι μια ισχυρή
οικονομική, εμπορική και πολιτιστική δύναμη,
αλλά στρατιωτικά εξαρτώμενη από τις ΗΠΑ, η δε
Ρωσία, την πασιφανή οικονομική και οργανωτική
της αδυναμία προσπαθεί να την καλύψει με
ενεργειακούς εκβιασμούς και την πυρηνική της
ισχύ. Απώτερος στόχος της είναι η ισχυροποίηση
της παρουσίας και επιρροής της στην Ευρασία,
ώστε να αντισταθμίσει τις όποιες αδυναμίες της
στην λυκοφιλία της με την Κίνα.
Μέσα σε
αυτό το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον, μια θέση
διεκδικεί τα τελευταία τριάντα χρόνια και το
Ισλάμ το οποίο απέχει πολύ ακόμα από του να
είναι συγκροτημένη δύναμη.
Αυτός
είναι και ο λόγος της ενεργού δραστηριοποίησης
εσχάτως του Ιράν, το οποίο δια των τρομοκρατικών
οργανώσεων του και υπό το φόβο να υπάρξει μια
συμφωνία μεταξύ Αράβων και Ισραήλ, πυροδότησε
μια σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, από την οποίαν
όμως μέχρι στιγμής βγαίνει μάλλον χαμένο.
Αντιθέτως, η σύγκρουση αυτή ισχυροποιεί την
αντίπαλό του Τουρκία, η οποία και αυτή φιλοδοξεί
να παίζει ηγετικό ρόλο στον ισλαμικό κόσμο.
Από την
άλλη πλευρά, η Ρωσία, έχοντας ξεκινήσει τον
πόλεμο στην Ουκρανία, αρχικά θεώρησε ότι θα
κάνει περίπατο, σήμερα όμως βλέπει ότι έχει
εμπλακεί σε μια περιπέτεια η οποία θα ενισχύει
την εξάρτηση της από την Κίνα. Προσπαθεί έτσι να
αναβαθμίσει το ρόλο της στη Συμμαχία των BRIC’S,
παράλληλα δε δαπανά τεράστια ποσά για την
υπονόμευση δυτικών χωρών στο εσωτερικό τους.
Ενισχυτικός της Δύσης στις υπό διαμόρφωση
σχέσεις ισχύος είναι ο ρόλος χωρών όπως η
Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Ν. Κορέα και το Ισραήλ,
με άγνωστο Χ την Ινδία, η οποία για την ώρα
παραμένει η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου.
Υπό
αυτές τις συνθήκες, ο καθηγητής Μ.Μπέκλε,
προβλέπει ότι τα χρόνια που έρχονται και
ανεξάρτητα από φαινόμενα όπως αυτό της
πανδημίας, θα ενταθούν και οι οικονομικές
αντιπαραθέσεις. Ιδιαίτερα δε μεταξύ Κίνας και
Ηνωμένων Πολιτειών.
Αμφότερες οι πλευρές θα προσπαθήσουν να
ενισχύσουν τις σφαίρες επιρροής τους, γεγονός
που θα επηρεάσει άμεσα και σε βάθος τις
εφοδιαστικές αλυσίδες και τις ψηφιακές
εξελίξεις. Είναι πολύ πιθανόν το Διαδίκτυο να
χωριστεί στα δύο. Όταν οι άνθρωποι ταξιδεύουν
από την μια τάξη στην άλλη – αν μπορούν καν να
λάβουν βίζα – θα εισέρχονται σε μια διαφορετική
ψηφιακή σφαίρα. Τα τηλέφωνά τους δεν θα
λειτουργούν, ούτε οι αγαπημένοι τους ιστότοποι,
οι λογαριασμοί email τους, ή οι πολύτιμες
εφαρμογές τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο
πολιτικός πόλεμος μεταξύ των δύο συστημάτων θα
ενταθεί, καθώς έκαστο θα προσπαθεί να
υπονομεύσει την εσωτερική νομιμοποίηση και την
διεθνή ελκυστικότητα του ανταγωνιστή του. Στις
θαλάσσιες οδούς της Ανατολικής Ασίας θα υπάρχει
όλο και μεγαλύτερη συμφόρηση από πολεμικά πλοία
και οι αντίπαλες δυνάμεις θα βιώνουν συχνές
στενές επαφές. Είναι σαφές λοιπόν ότι οι
συνθήκες κανονικότητας ανήκουν στο παρελθόν.
Η εποχή
της αβεβαιότητας είναι εδώ και κάθε πρόβλεψη
είναι παρακινδυνευμένη.
Αθανάσιος Χ. Παπανδρόπουλος (European Business
Review
|
