Η σχέση της Ελλάδας με την Ανατολή υπήρξε πάντα συγκρουσιακή και εκινείτο στο δίλημμα αντίσταση ή υποδούλωση. Ιστορικά, οι διάφορες δουλοκτητικές και απολυταρχικές αυτοκρατορίες της Ανατολής απειλούσαν πάντα το ολιγάριθμο ελληνικό έθνος με υποδούλωση. Αλλά το αποτέλεσμα, παρά την τερατώδη ποσοτική ανισορροπία δυνάμεων, ήταν σταθερά η τελική τους συντριβή.

Κατά καιρούς, οι ανατολικές απολυταρχίες επέτυχαν να καταλάβουν ελληνικά εδάφη, αλλά πάντοτε ακολουθούσε η συντριβή τους και η αποχώρησή τους: οι Πέρσες κατέλαβαν την Ιωνία και επεχείρησαν να κατακτήσουν και την κυρίως Ελλάδα τον 5ο αιώνα, αλλά ηττήθηκαν σε σειρά επικών συγκρούσεων, πριν ο Μέγας Αλέξανδρος διαλύσει οριστικά την αυτοκρατορία τους τον 4ο αιώνα. Οι Σασσανίδες Πέρσες απείλησαν τον 7ο αιώνα την ίδια την ύπαρξη του Βυζαντίου, με αποτέλεσμα την ολική καταστροφή του περσικού κράτους από τον Ηράκλειο το 628 μ.Χ. Οι Αραβες κατέλαβαν τον 7ο-8ο αιώνα μ.Χ. τη Συρία, την Κρήτη και την Κύπρο, αλλά μια σειρά μεγάλων βυζαντινών αυτοκρατόρων (Νικηφόρος Φωκάς, Ιωάννης Τσιμισκής, Βασίλειος Β΄) κατά τον 10ο αιώνα τους συνέτριψε και ανέκτησε τις περιοχές αυτές.

Οι Σελτζούκοι εισέβαλαν και κατέλαβαν τη Μικρά Ασία τον 11ο αιώνα, αλλά λίγες δεκαετίες αργότερα οι Βυζαντινοί τούς περιόρισαν στο κέντρο της Μικράς Ασίας και ανέκτησαν την Ιωνία και τα παράλια. Οι Οθωμανοί το 1453 κατέλυσαν τα υπολείμματα του (ήδη από το 1204 αποδυναμωμένου) Βυζαντίου και εγκαθίδρυσαν στα εδάφη του ένα δουλοκτητικό ασιατικό κράτος. Το κράτος αυτό αποδόμησαν οι Ελληνες από την Επανάσταση του 1821 μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-13 και την οριστική του διάλυση με τη Συνθήκη των Σεβρών το 1920. Καμία επομένως ανατολική υπερδύναμη δεν επεβίωσε από τη σύγκρουσή της με το ελληνικό έθνος.

Οι σημερινοί Ελληνες δεν έχουμε διερωτηθεί επαρκώς ποιοι ήσαν οι παράγοντες που έκαναν ικανούς τους προγόνους μας να συντρίψουν δυνάμεις αστρονομικά υπέρτερες. Διότι δεν πρόκειται για μερικές μεμονωμένες νίκες, αλλά για μια μακροϊστορική σταθερά. Αν ήταν μόνον ο Μαραθώνας, θα μπορούσε ενδεχομένως να αποδοθεί σε τυχαίο γεγονός. Αλλά ήταν ο Μαραθώνας, και η Σαλαμίνα, και οι Πλαταιές, και η Μυκάλη, και ο Γρανικός, και η Ισσός, και τα Γαυγάμηλα, και η πολιορκία της Κωνσταντινουπόλεως από τους Αβάρους και Πέρσες, και η Κτησιφώντα, και οι δύο πολιορκίες της Κωνσταντινουπόλεως από τους Αραβες, και οι εκστρατείες του Νικηφόρου Φωκά, και το Φιλομήλιον, και στη νεότερη εποχή τα Δερβενάκια, και οι επικές ναυμαχίες των Σπετσών και του Γέροντα, και ο Πολυάραβος, και ο Μακεδονικός Αγώνας, και το Σαραντάπορο, και οι ναυμαχίες της Λήμνου και της Ελλης, και το Μπιζάνι, που έθεσαν τέρμα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.

Μία πιθανή εξήγηση είναι ο αλγόριθμος ανώτερης ευφυΐας που κρύβεται στην ελληνική γλώσσα και καθιστά τον χρήστη της ικανό να επιλύει πολύπλοκα και φαινομενικά άλυτα προβλήματα σύνθετης στρατηγικής. Και μόνον χάριν αυτής της εικασίας θα άξιζε να επαναπροωθήσουμε την κλασική παιδεία στην εκπαίδευση, από όπου εξοβελίσθηκε ουσιαστικά τα τελευταία 40 χρόνια, περίοδο κατά την οποία η ελληνική κοινωνία κατελήφθη από ραγδαία και πολυεπίπεδη εντροπία.

Μελέτης Μελετόπουλος (in.gr)

Ο Μελέτης Η. Μελετόπουλος είναι διδάκτωρ Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών Πανεπιστημίου Γενεύης. Από τις εκδόσεις Καπόν κυκλοφορεί το συλλεκτικό τεύχος 47 της επιθεώρησης «ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ» για την Ελληνική Επανάσταση