Παρασκευή, 00:01 - 12/12/2025

Πόσο κόστισε στην ελληνική οικονομία η αλλοπρόσαλλη «διαπραγμάτευση» του 2015; Διάφορες εκτιμήσεις έχουν δοθεί από Ελληνες και ξένους παράγοντες αλλά και οικονομικούς και πολιτικούς σχολιαστές. Οι περισσότερες συγκλίνουν σε ποσά πολλών δεκάδων δισ. ευρώ. Το ίδιο ερώτημα μου θέτουν συχνά φοιτητές μου στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Αντί να τους δώσω μια εκτίμηση, τους δίνω πρώτα ένα αλληγορικό παράδειγμα.

Σε μια επαρχιακή ελληνική ομάδα αγωνίζεται νεαρός ποδοσφαιριστής που θεωρείται μεγάλο ταλέντο. Κυνηγοί ταλέντων φέρνουν τον παίκτη σε επαφή με σημαντικό ποδοσφαιρικό σύλλογο του εξωτερικού, ο οποίος επιτυγχάνει τη μεταγραφή του και καταβάλλει στον παίκτη μεγάλο ποσό προσφέροντάς του πλουσιοπάροχο συμβόλαιο, ανάλογα με τις επιδόσεις του. Ο νεαρός ποδοσφαιριστής με το ποσό που του καταβλήθηκε αγοράζει ένα πανάκριβο και ταχύτατο αυτοκίνητο. Ομως, κατά την πρώτη του οδήγηση, συγκρούεται με άλλο όχημα, το πανάκριβο αυτοκίνητό του καταστρέφεται ολοσχερώς και ο ίδιος τραυματίζεται σοβαρά. Μετά την ανάρρωσή του, η απόδοσή του δεν είναι αυτή που όλοι περίμεναν, ο σύλλογος του εξωτερικού τον αποδεσμεύει και αυτός επιστρέφει στην παλιά του ομάδα. Ποιο ήταν το οικονομικό κόστος της σύγκρουσης για τον ποδοσφαιριστή; Από λογιστικής σκοπιάς είναι η αξία του αυτοκινήτου που είχε αγοράσει (άμεσο κόστος). Από οικονομικής, όμως, σκοπιάς, πρέπει να προσθέσουμε και τα διαφυγόντα κέρδη του (έμμεσο κόστος). Δηλαδή τη διαφορά ανάμεσα στα εισοδήματα που θα είχε στον σύλλογο του εξωτερικού, αν δεν είχε τραυματιστεί, και στα εισοδήματα που προσδοκά να αποκτήσει στον ελληνικό επαρχιακό σύλλογο.

Στα μέσα του 2013 η οικονομική κρίση φάνηκε να φτάνει στην κορύφωσή της και η οικονομία να σταθεροποιείται. Από εκεί και μετά και, κυρίως στις αρχές του 2014, η ελληνική οικονομία άρχισε να έχει αποτελέσματα αισθητά καλύτερα από τις προβλέψεις οικονομικών οργανισμών και διεθνών οίκων, ενώ μόλις δύο χρόνια μετά τη μεγαλύτερη περικοπή χρέους στην παγκόσμια Ιστορία, η Ελλάδα επέστρεψε και πάλι στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου.

Ομως, σύντομα, σύννεφα άρχισαν να σωρεύονται, αρχικά μετά τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις ευρωεκλογές του Μαΐου του 2014 και, κυρίως, όταν έγινε εμφανές ότι η χώρα θα οδηγηθεί σε εκλογές λόγω αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας –ιδίως μετά την άρνηση της ΔΗΜΑΡ να στηρίξει την υποψηφιότητα του Σταύρου Δήμα– με πιθανότερο αποτέλεσμα την εκλογή κυβέρνησης με κύριο κορμό τον ΣΥΡΙΖΑ.

Μετά τις πρώτες εκλογές του 2015, τον σχηματισμό της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ και τις «διαπραγματεύσεις» σε έντονο συγκρουσιακό κλίμα, η οικονομία πήρε την κάτω βόλτα και οι προβλέψεις διεθνών οργανισμών και διεθνών οίκων για τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας χειροτέρευαν με ταχύτατους ρυθμούς. Ταυτόχρονα, οι τράπεζες, των οποίων η αξία πριν από λίγους μόλις μήνες ξεπερνούσε τα 30 δισ. ευρώ, απαξιώθηκαν πλήρως –πουλήθηκαν για λιγότερο από 1 δισ.– και χρειάστηκε να ανακεφαλαιοποιηθούν για τρίτη φορά. Η κορύφωση αυτού του δράματος ήταν το δημοψήφισμα και η υπογραφή του τρίτου μνημονίου.

Πώς συνδέονται αυτά με την παραπάνω ιστορία του ποδοσφαιριστή; Το αντίστοιχο του άμεσου κόστους της «περήφανης διαπραγμάτευσης» είναι το κόστος της απαξίωσης των τραπεζών. Το έμμεσο κόστος μπορεί να υπολογισθεί από τη διαφορά ανάμεσα στις εκτιμήσεις για τη μακροχρόνια ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας πριν και μετά τα γεγονότα του 2015. Προεξοφλώντας, τη διαφορά των εκτιμήσεων του ΔΝΤ για την πορεία της ελληνικής οικονομίας το 2014 και το 2015 –ακόμα και με τα υψηλά προεξοφλητικά επιτόκια που χρησιμοποιούσε το ΔΝΤ εκείνη την περίοδο– και προσθέτοντας το κόστος της απαξίωσης των τραπεζών, δίνει ένα νούμερο που προσεγγίζει το ΑΕΠ εκείνης της εποχής. Από οικονομικής σκοπιάς, αυτό είναι το κόστος του πρώτου εξαμήνου του 2015. Σημειωτέον δε ότι τα αμέσως επόμενα χρόνια η οικονομία αναπτύχθηκε με ρυθμούς βραδύτερους των προβλέψεων του ΔΝΤ.

* O κ. Πάνος Τσακλόγλου είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής. 

Greek Finance Forum Team

Σχόλια Αναγνωστών