Ο Ζαν Μονέ, ένας από τους πατέρες της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, γράφει στα απομνημονεύματά του: «Η Ευρώπη θα οικοδομηθεί μέσα από κρίσεις και θα είναι το άθροισμα των λύσεων που θα έχουν δοθεί στις κρίσεις αυτές». Ούτε ο ίδιος όμως δεν θα φανταζόταν πόσες φορές και σε ποιο βαθμό θα επαληθευόταν αυτή η πρόβλεψή του. Αρκεί εντούτοις μια σύντομη αναδρομή στις μεγάλες στιγμές της ευρωπαϊκής ενοποίησης για να επιβεβαιωθεί πανηγυρικά η διορατικότητα αυτού του μεγάλου Ευρωπαίου. Η τελευταία επιβεβαίωση της πρόβλεψης του Ζαν Μονέ έγινε κατά την αντιμετώπιση της πανδημίας, η οποία αναμφίβολα έφερε την ευρωπαϊκή ενοποίηση πολλά βήματα μπροστά.

Η διαπίστωση αυτή έχει όμως οδηγήσει και στην αντίστροφη ανάγνωσή της: ότι, δηλαδή, η ενωμένη Ευρώπη έχει την ευθύνη για την αντιμετώπιση κάθε νέας κρίσης. Χωρίς μάλιστα να πολυεξετάζεται αν έχει την αρμοδιότητα και τον θεσμικό εξοπλισμό που κάθε φορά απαιτείται.

Τέτοιες προσδοκίες καλλιέργησε πρωτίστως η ίδια η Ε.Ε. Αυτή δεν έδρασε στα όρια των αρμοδιοτήτων της, ενδεχομένως και πέραν αυτών, κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση; Αυτή δεν είναι που προχώρησε στη σωτήρια για τις οικονομικά αδύναμες χώρες της κοινή προμήθεια εμβολίων, έστω και χωρίς να υπάρχει κοινή πολιτική υγείας; Αυτή δεν ξεπέρασε τον ίδιο τον εαυτό της και ταμπού δεκαετιών όταν αποφάσισε τον κοινό δανεισμό και τη μέχρι τότε αδιανόητη αύξηση του προϋπολογισμού της για να χρηματοδοτήσει το Ταμείο Ανάκαμψης; Γιατί λοιπόν να μην αναμένεται ότι κάτι ανάλογο θα συμβεί και για την αντιμετώπιση της παρούσας ενεργειακής κρίσης, έστω και αν αυτό δεν εμπίπτει στις αυστηρά νοούμενες αρμοδιότητές της;

Υπάρχει όμως και ο αντίλογος, σύμφωνα με τον οποίο δεν είναι δυνατόν η ευρωπαϊκή ενοποίηση να κάνει κάθε τόσο και ένα άλμα όπως αυτό της περιόδου της πανδημίας· ότι πρέπει να γίνονται κατανοητές οι επιφυλάξεις των χωρών που καλούνται να αναλάβουν το μεγαλύτερο μέρος του κόστους ενός νέου άλματος και να κάνουν αποδεκτό από τους πολίτες τους ένα τέτοιο εγχείρημα. Προστίθεται, δε, το επιχείρημα ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια πολύ περισσότερο απ’ ό,τι θα αναμενόταν και ότι θα έπρεπε να είμαστε ικανοποιημένοι ακόμη και αν δεν υπάρξει περαιτέρω πρόοδος και μείνουμε στο σημερινό επίπεδο, για το προσεχές μέλλον τουλάχιστον.

Ο αντίλογος αυτός θα ήταν ισχυρός αν υπήρχε η διασφάλιση ότι είναι διατηρήσιμο το σημερινό επίπεδο ενοποίησης. Οι εξελίξεις όμως στην ενεργειακή κρίση κάθε άλλο παρά αυτό δείχνουν. Οι ισχυρότερες χώρες της Ε.Ε., με πρώτη τη Γερμανία, μεριμνώντας μόνο για τα του οίκου τους –και για το εκλογικό σώμα τους βεβαίως– προσπαθούν να εξασφαλίσουν για τις ίδιες τους ενεργειακούς πόρους που χρειάζονται και να αντιμετωπίσουν από μόνες τους τις διαρκώς οξυνόμενες οικονομικές συνέπειες της κρίσης, αφήνοντας την ενότητα και την αλληλεγγύη σε δεύτερη μοίρα. Στο πνεύμα αυτό η Γερμανία, ως γνωστόν, θα διαθέσει 200 δισ. ευρώ για τις επιχειρήσεις της και τους πολίτες της, αδιαφορώντας για τη στρέβλωση του ανταγωνισμού που αυτό προκαλεί. Στο ίδιο πνεύμα προσεταιρίζεται μονομερώς την Κίνα προκαλώντας μεγάλες ζημίες στον γαλλογερμανικό άξονα. Στο ίδιο πνεύμα απορρίπτει την επιβολή ευρωπαϊκού πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου προκειμένου να μη θέσει σε κίνδυνο την ενεργειακή της επάρκεια.

Δίπλα σε αυτά τα φαινόμενα βλέπουμε τη Γαλλία να αρνείται να διευκολύνει τη διέλευση από το έδαφός της του αγωγού που θα εξυπηρετεί την Ισπανία και την Πορτογαλία, την Επιτροπή να έπεται των εξελίξεων αντί να προηγείται, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να μην μπορεί, σε αλλεπάλληλες συνεδριάσεις, να φθάσει στην αναγκαία συναίνεση. Και όλα αυτά με μεγάλη χαμένη την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη η οποία, εκτός από συστατικό στοιχείο της ευρωπαϊκής ενοποίησης, είναι στην παρούσα κρίση και βασική προϋπόθεση για την οικονομική επιβίωση των περισσότερων χωρών της Ε.Ε.

Δεν πρέπει λοιπόν να υπάρχουν διλήμματα. Η στασιμότητα θα σημάνει για την Ε.Ε. απώλεια πολλών από τα μέχρι σήμερα επιτεύγματά της, χωρίς μάλιστα να γνωρίζουμε πού –και αν– θα σταματήσουν οι απώλειες αυτές. Η ενωμένη Ευρώπη για να επιβιώσει είναι καταδικασμένη να προχωράει. Οπως είχε πει χαρακτηριστικά ο Ζακ Ντελόρ, είναι σαν το ποδήλατο. Αν σταματήσει, πέφτει.

* Ο Αλέκος Κρητικός είναι πρώην στέλεχος Ε.Ε., πρώην γ.γ. στα υπουργεία Ανάπτυξης και Εσωτερικών, ειδικός σύμβουλος του ΕΛΙΑΜΕΠ.

** Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή της Κυριακής.