Πώς πετυχαίνει το αμερικανικό δολάριο  την πρωτοκαθεδρία του; Tι σηματοδοτεί το ισχυρό δολάριο; 

Από τη Διάσκεψη του Μπρέτον Γουντς το 1944, που θέσπισε κανόνες για το διεθνές νομισματικό σύστημα μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το δολάριο ΗΠΑ ήταν το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς, πρώτα μέσω της μετατρεψιμότητάς του σε χρυσό και, από το 1971 και μετά, ως νόμισμα fiat. Η οικονομική σταθερότητα και η γεωπολιτική κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών κατέστησαν το δολάριο ΗΠΑ φυσικό παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς. Αυτό επέτρεψε στις ΗΠΑ να έχουν επίμονα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών και προϋπολογισμού και να υποστηρίζουν υψηλότερο επίπεδο κατανάλωσης, χαμηλότερο πληθωρισμό και υψηλότερη ανάπτυξη από ό,τι σε διαφορετική περίπτωση, χρηματοδοτούμενες μέσω εισροών κεφαλαίων από τον υπόλοιπο κόσμο.

Αυτή η διευθέτηση έχει ενισχυθεί από το μέγεθος και το βάθος της αγοράς για τους αμερικανικούς τίτλους, η οποία διακρίνεται για την υψηλή της ρευστότητα, επιτρέποντας μεγαλύτερα οφέλη από ό,τι σε άλλα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία. Περαιτέρω βάση της κυριαρχίας του δολαρίου είναι η ανώτερη ικανότητα των ΗΠΑ να αναπτύσσουν νέες τεχνολογίες και να παράγουν εταιρείες unicorns. Αυτή η ικανότητα καινοτομίας συνέχισε να προσελκύει κεφάλαια εκτός ΗΠΑ για επενδύσεις σε μετοχές των ΗΠΑ με υψηλή απόδοση.

Ένα ισχυρό δολάριο ΗΠΑ βλάπτει την ανταγωνιστικότητα των ΗΠΑ στο εξωτερικό, αλλά είναι επωφελές για τον υπόλοιπο κόσμο, διευκολύνοντας τις αγορές χρέους και μετοχών των ΗΠΑ και, ως εκ τούτου, διαπλέκοντας περαιτέρω τις οικονομίες των ΗΠΑ και τις οικονομίες του υπόλοιπου κόσμου. Ένα ισχυρό δολάριο συνεπάγεται επίσης ισχυρή αγοραστική δύναμη για τους Αμερικανούς, καθιστώντας τις ΗΠΑ σημαντικό εξαγωγικό προορισμό για τον υπόλοιπο κόσμο.

Πώς διαμορφώνεται σήμερα το κρατικό χρέος και η δημοσιονομική θέση των ΗΠΑ;

Ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ στις ΗΠΑ βρίσκεται σε ιστορικά υψηλά, δημιουργώντας εκτεταμένες ανησυχίες για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητά του. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν ακαθάριστο ομοσπονδιακό χρέος ισοδύναμο με 124% του ΑΕΠ από το 2023. Αυτό προβλέπεται να αυξηθεί σε 129% έως το 2033 και σε 192% έως το 2053, με βάση τις προβλέψεις του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κογκρέσου (CBO).

Αναλύοντας τη σύνθεση του χρέους των ΗΠΑ, μπορούμε να εκθέσουμε ως εξής τους κινδύνους που εγκυμονεί. Χωρίς το ομοσπονδιακό χρέος που βρίσκεται υπό «δεσμευμένη ιδιοκτησία» – το χρέος που ανήκει στη Fed, διακυβερνητικές συμμετοχές και χρέος που κατέχουν κρατικές και τοπικές κυβερνήσεις – το ομοσπονδιακό χρέος των ΗΠΑ που ανήκει σε πραγματικούς δημόσιους ιδιοκτήτες μειώνεται, από τον Δεκέμβριο του 2023, στο 71,7% του ΑΕΠ, ή σε 20 τρισ. δολάρια ΗΠΑ.

Αυτά το 20 τρισ. δολάρια μπορεί να θεωρηθούν «χρέος σε κίνδυνο αναχρηματοδότησης», ιδίως από τη στιγμή που το μισό ανήκει στον υπόλοιπο κόσμο με τη μορφή δολαρίων και κρατικών ομολόγων ΗΠΑ. Ο υπόλοιπος κόσμος χρησιμοποιεί στη συνέχεια αυτά τα περιουσιακά στοιχεία για να διευκολύνει τις περισσότερες οικονομικές και εμπορικές συναλλαγές του. Αυτή είναι ουσιαστικά η «κόλλα» που συντηρεί την τρέχουσα οικονομική ρύθμιση.

Τι σημαίνει το ύψος του αμερικανικού χρέους για τον υπόλοιπο κόσμο; Ας φωτίσουμε τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές εκφάνσεις.

Το χρέος των ΗΠΑ αναμένεται να αυξηθεί λόγω των επίμονων δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Με μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού να αφιερώνεται σε υποχρεωτικές δαπάνες για κοινωνικά προγράμματα, οι τρέχουσες προβλέψεις για τις ΗΠΑ υποδηλώνουν μαζικό δανεισμό στο μέλλον, εν μέρει ως αποτέλεσμα της υποτονικής αύξησης του ΑΕΠ και των φορολογικών εσόδων. Αυτό σημαίνει μεγαλύτερη έκδοση χρέους στο μέλλον και περισσότερη προσφορά που θα απορροφηθεί από τον υπόλοιπο κόσμο.

Από τη θετική πλευρά, δεδομένου ότι το τρέχον έντονο έλλειμμα στην παραγωγή ασφαλών περιουσιακών στοιχείων σε σχέση με το παγκόσμιο ΑΕΠ προβλέπεται να συνεχιστεί, η άφθονη έκδοση χρέους των ΗΠΑ συμβάλλει στη διατήρηση των παγκόσμιων χρηματοπιστωτικών συναλλαγών, όσο ο κόσμος δεν στρέφεται προς την αποδολαριοποίηση .

Από την αρνητική πλευρά, η αυξανόμενη έκδοση χρέους των ΗΠΑ ενισχύει την εξάρτηση του υπόλοιπου κόσμου από το δολάριο και τα ασφαλή περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ, απορροφώντας κεφάλαια που διαφορετικά θα μπορούσε να επενδύσει σε εγχώρια έργα. Αυτή η εξάρτηση, με τη σειρά της, καθιστά τις γεωπολιτικές εξελίξεις σημαντικό παράγοντα για τη δυναμική του χρέους των ΗΠΑ, αυξάνοντας τα διακυβεύματα για τη δύναμη και τη σταθερότητα των διεθνών συμμαχιών των Ηνωμένων Πολιτειών, που υποστηρίζουν τον κεντρικό τους ρόλο στην παγκόσμια οικονομική τάξη. Οι ενέργειες της επόμενης αμερικανικής κυβέρνησης θα είναι σημαντικές γιατί τα επόμενα 4-5 χρόνια θα είναι καθοριστικά για τη βιωσιμότητα του αμερικανικού χρέους.

Σε ποια περίπτωση θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε μια αμερικανική κρίση χρέους; 

Βραχυπρόθεσμα, ο κίνδυνος κρίσης χρέους των ΗΠΑ είναι αμελητέος. Οι ανησυχίες για την αδιάκοπη αύξηση του εθνικού χρέους των ΗΠΑ αντισταθμίζονται, τουλάχιστον προς το παρόν, από τη μοναδική οικονομική κατάσταση των Ηνωμένων Πολιτειών. Η εκτεταμένη χρήση των ομολόγων στις παγκόσμιες συναλλαγές και η θέση του δολαρίου ΗΠΑ ως το παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς αποτελούν τον πυρήνα μιας χρηματοοικονομικής συμφωνίας που είναι βαθιά ενσωματωμένη στον υπόλοιπο κόσμο και που αποτελεί μέρος αυτού που ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εσταίν αποκάλεσε «υπερβολικό προνόμιο» που παρέχεται στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Κάτω από αυτήν την ισορροπία, ο υπόλοιπος κόσμος τοποθετείται στην κεφαλαιακή διάρθρωση των ΗΠΑ και θα είχε πολλά να χάσει σε μια αποσύνδεση του συστήματος. Ο υπόλοιπος κόσμος κατέχει το 28% του ακαθάριστου χρέους των Ηνωμένων Πολιτειών και το 40% των αμερικανικών μετοχών. Αυτή η έκθεση δίνει στον επίσημο τομέα του υπόλοιπου κόσμου ένα σημαντικό κίνητρο να διατηρήσει το υπάρχον σύστημα ενωμένο ή τουλάχιστον να μειώσει αργά την εξάρτησή του από τις ΗΠΑ.

Μακροπρόθεσμα, ο γεωπολιτικός κατακερματισμός και οι αυξημένες απαιτήσεις στον υπόλοιπο κόσμο για εγχώριες επενδύσεις – σε υποδομές και πράσινη ενέργεια – απειλούν να μειώσουν τα διαθέσιμα πλεονάσματα για διοχέτευση στις αγορές των ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον δεν έχει την πολυτέλεια να αποξενώσει πάρα πολλές χώρες όταν χρειάζεται ξένο κεφάλαιο για να χρηματοδοτήσει τα χρέη της, ακόμη κι αν σκοπεύει να εξισορροπήσει τον προϋπολογισμό μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα και να μειώσει την εξάρτησή της από ξένο κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση των ελλειμμάτων της.

Ήδη, οι εξωτερικές και οικονομικές πολιτικές των Ηνωμένων Πολιτειών διαταράσσουν την αρμονία. Αντιμέτωπη με μια ψυχρή εμπορική στάση των ΗΠΑ, η Κίνα έχει σφυρηλατήσει στενότερους δεσμούς με τις αναδυόμενες χώρες BRICS και άλλες αναπτυσσόμενες αγορές, δημιουργώντας ένα χαλαρό εμπορικό μπλοκ που διεξάγει ολοένα και περισσότερο συναλλαγές σε νομίσματα εκτός δολαρίων ΗΠΑ. Αυτό εξαλείφει την κυριαρχία του δολαρίου – ένα ζήτημα που κινδυνεύει να γίνει πιο σοβαρό εάν άλλοι εμπορικοί εταίροι χάσουν την εμπιστοσύνη στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η επιτυχία αναδυόμενων συνασπισμών όπως το μπλοκ BRICS+ θα είναι ζωτικής σημασίας για τη βιωσιμότητα του χρέους των ΗΠΑ μακροπρόθεσμα.

Ποιο είναι το βασικό σενάριο με το οποίο «δουλεύει» η Pictet για την πορεία που θα ακολουθήσει το αμερικανικό χρέος και το δολάριο;

Η τρέχουσα παγκόσμια χρηματοοικονομική συμφωνία ουσιαστικά στηρίζει τις μετοχές των ΗΠΑ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες γνωρίζουν ότι ο ανταγωνισμός τους με την Κίνα είναι υπαρξιακός και ότι για να διατηρήσουν την προνομιακή τους θέση πρέπει να παραμείνουν πρωτοπόροι στην καινοτομία. Το κάνουν αυτό με τις επενδύσεις τους στα μικροτσίπ «κονταίνοντας» τους αντιπάλους τους. Ο δυναμισμός αυτός βοηθά τις Ηνωμένες Πολιτείες να δημιουργήσουν ανώτερες αποδόσεις μετοχών, καθιστώντας τις πιο ασφαλή δανειολήπτη και διασφαλίζοντας το καθεστώς του ασφαλούς καταφυγίου των τίτλων της – τουλάχιστον προς το παρόν.

Σε αυτό το πλαίσιο, οποιαδήποτε αδυναμία των αμερικανικών ομολόγων μπορεί να παρουσιάσει ευκαιρίες αγοράς βραχυπρόθεσμα. Το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών δεν αλλάζει ουσιαστικά την υπάρχουσα ισορροπία ή την ικανότητα των Ηνωμένων Πολιτειών να είναι παραγωγοί ασφαλών περιουσιακών στοιχείων. Οι βραχυπρόθεσμες αυξήσεις του ελλείμματος ήταν το βασικό σενάριο όποιος υποψήφιος και να κέρδιζε, και μένει να φανεί εάν κάποιος θα μπορέσει να επιτύχει μικρότερα ελλείμματα μακροπρόθεσμα.

Κοιτάζοντας πιο μπροστά, ένα αρχικό σημείο καμπής για το χρέος των ΗΠΑ, αν οι υπόλοιπες παράμετροι μείνουν ίδιες, μπορεί να έρθει όταν το κόστος εξυπηρέτησης των τόκων αρχίσει να κυριαρχεί στο δημοσιονομικό έλλειμμα, οδηγώντας σε αυξημένες δανειακές ανάγκες, κυρίως για σκοπούς πληρωμής τόκων. Αυτό μπορεί να συμβεί μόλις τα επόμενα πέντε χρόνια, όταν οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους θα αυξηθούν σε πάνω από το 60% του ελλείμματος. Το αποτέλεσμα θα ήταν τότε οι υψηλότερες αποδόσεις, ένα ασθενέστερο δολάριο ΗΠΑ και πιθανώς μια φυγή ομολόγων που θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση των χρεοκοπιών οντοτήτων που έχουν επενδύσει σε μεγάλο βαθμό σε ομόλογα των ΗΠΑ, όπως ασφαλιστικές εταιρείες, δημόσια συνταξιοδοτικά προγράμματα ή άλλα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα.

Θεωρούμε απίθανη την πλήρη κατάρρευση του δολαρίου ΗΠΑ στο άμεσο μέλλον, αποκλείοντας οποιαδήποτε καταστροφική ακραία εξέλιξη. Ένα πιο πιθανό αποτέλεσμα θα ήταν η τελική μετάβαση σε μια πολυπολική συμφωνία όπου το δολάριο ΗΠΑ διατηρεί έναν ρόλο ως νόμισμα αναφοράς, αλλά αντί να αντιπροσωπεύει το 46% των παγκόσμιων αποθεμάτων και το 90% των παγκόσμιων συναλλαγών, πέφτει κάπου κοντά στο 30% των αποθεματικών και το 40–50% των παγκόσμιων συναλλαγών. Αυτή θα ήταν προτιμότερη ρύθμιση, τόσο για τις ΗΠΑ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Η τρέχουσα ισορροπία οδήγησε σε επιδείνωση των παγκόσμιων ανισορροπιών με αρκετές ανεπιθύμητες συνέπειες, συμπεριλαμβανομένης της ανεπαρκούς επένδυσης σε χώρες που δημιουργούν πλεόνασμα, της αυξημένης εισοδηματικής ανισότητας, της οικονομικής αδυναμίας και των δημοσιονομικών υπερβολών στις ΗΠΑ.