Σήμερα η ηλιακή ενέργεια έχει περάσει προ πολλού τη φάση του παιχνιδιού. Τα πάνελ καταλαμβάνουν πλέον περίπου τη μισή από την έκταση της Ουαλίας και φέτος θα παρέχουν στον κόσμο περίπου το 6% της ηλεκτρικής του ενέργειας – δηλαδή σχεδόν τρεις φορές περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια από όση κατανάλωνε η Αμερική το 1954. Ωστόσο, αυτή η ιστορική ανάπτυξη είναι μόνο το δεύτερο πιο αξιοσημείωτο πράγμα σχετικά με την άνοδο της ηλιακής ενέργειας. Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι σαν να έχει μόλις αρχίσει.

Η εκθετική αύξηση της ηλιακής ενέργειας δεν είναι υπερβολή, αλλά γεγονός. Η εγκατεστημένη ηλιακή ισχύς διπλασιάζεται περίπου κάθε τρία χρόνια, που σημαίνει ότι δεκαπλασιάζεται κάθε δεκαετία. Τέτοια συνεχής ανάπτυξη σπάνια παρατηρείται σε οτιδήποτε σημαντικό, γεγονός που δυσκολεύει τους ανθρώπους να καταλάβουν τι συμβαίνει. Όταν ήταν το ένα δέκατο του σημερινού μεγέθους της πριν από δέκα χρόνια, η ηλιακή ενέργεια θεωρούνταν ακόμη περιθωριακή ακόμα και από τους ειδικούς που γνώριζαν πόσο γρήγορα είχε αναπτυχθεί. Ο επόμενος δεκαπλασιασμός θα ισοδυναμεί με τον πολλαπλασιασμό ολόκληρου του παγκόσμιου στόλου πυρηνικών αντιδραστήρων επί οκτώ σε λιγότερο από το χρόνο που συνήθως απαιτείται για την κατασκευή ενός και μόνο πυρηνικού αντιδραστήρα.

Οι ηλιακές κυψέλες θα αποτελέσουν κατά πάσα πιθανότητα τη μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρικής ενέργειας στον πλανήτη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2030. Μέχρι τη δεκαετία του 2040 μπορεί να είναι η μεγαλύτερη πηγή όχι μόνο της ηλεκτρικής αλλά και όλόκληρης της ενέργειας. Με βάση τις τρέχουσες τάσεις, το συνολικό κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγουν υπόσχεται να είναι λιγότερο από το μισό του κόστους της φθηνότερης διαθέσιμης σήμερα. Αυτό δεν θα σταματήσει την κλιματική αλλαγή, αλλά θα μπορούσε να την επιβραδύνει πολύ πιο γρήγορα. Μεγάλο μέρος του κόσμου -συμπεριλαμβανομένης της Αφρικής, όπου 600 εκατομμύρια άνθρωποι δεν μπορούν ακόμη να φωτίσουν τα σπίτια τους- θα αρχίσει να αισθάνεται πλούσιος σε ενέργεια. Αυτό το συναίσθημα θα είναι ένα νέο και μετασχηματιστικό συναίσθημα για την ανθρωπότητα.

Για να καταλάβετε ότι δεν πρόκειται για κάποιο περιβαλλοντικό όνειρο, αναλογιστείτε τα οικονομικά της ηλιακής ενέργειας. Καθώς η σωρευτική παραγωγή ενός παραγόμενου αγαθού αυξάνεται, το κόστος μειώνεται. Καθώς το κόστος μειώνεται, η ζήτηση αυξάνεται. Καθώς η ζήτηση αυξάνεται, η παραγωγή αυξάνεται – και το κόστος μειώνεται περαιτέρω. Αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί για πάντα. Η παραγωγή, η ζήτηση ή και τα δύο περιορίζονται πάντα. Στις προηγούμενες ενεργειακές μεταβάσεις – από το ξύλο στον άνθρακα, από τον άνθρακα στο πετρέλαιο ή από το πετρέλαιο στο φυσικό αέριο – η αποδοτικότητα της εξόρυξης αυξήθηκε, αλλά τελικά αντισταθμίστηκε από το κόστος εξεύρεσης όλο και περισσότερων καυσίμων.

Η ηλιακή ενέργεια δεν αντιμετωπίζει τέτοιους περιορισμούς. Οι πόροι που απαιτούνται για την παραγωγή ηλιακών κυψελών και την εγκατάστασή  τους σε ηλιακά πάρκα είναι η πλούσια σε πυρίτιο άμμος, τα ηλιόλουστα μέρη και η ανθρώπινη εφευρετικότητα. Και τα τρία από τα οποία υπάρχουν σε αφθονία. Η κατασκευή των κυψελών απαιτεί επίσης ενέργεια, αλλά η ηλιακή ενέργεια καθιστά γρήγορη την αφθονία. Όσο για τη ζήτηση, είναι τεράστια και ελαστική – αν κάνετε την ηλεκτρική ενέργεια φθηνότερη, οι άνθρωποι θα βρουν χρήσεις γι’ αυτή. Το αποτέλεσμα είναι ότι, σε αντίθεση με προηγούμενες πηγές ενέργειας, η ηλιακή ενέργεια έχει γίνει φθηνότερη και θα συνεχίσει να γίνεται.

Υπάρχουν και άλλοι περιορισμοί. Δεδομένης της προδιάθεσης των ανθρώπων να ζουν εκτός των ωρών της ημέρας, η ηλιακή ενέργεια πρέπει να συμπληρωθεί με αποθήκευση και με άλλες τεχνολογίες. Η βαριά βιομηχανία, οι αερομεταφορές και οι εμπορευματικές μεταφορές ήταν δύσκολο να ηλεκτροδοτηθούν. Ευτυχώς, τα προβλήματα αυτά μπορούν να λυθούν καθώς οι μπαταρίες και τα καύσιμα που δημιουργούνται με ηλεκτρόλυση γίνονται σταδιακά φθηνότερα.

Μια άλλη ανησυχία είναι ότι η συντριπτική πλειονότητα των ηλιακών συλλεκτών παγκοσμίως, και σχεδόν όλο το καθαρισμένο πυρίτιο από το οποίο κατασκευάζονται, προέρχονται από την Κίνα. Η ηλιακή βιομηχανία της είναι εξαιρετικά ανταγωνιστική, επιδοτείται σε μεγάλο βαθμό και ξεπερνά την τρέχουσα ζήτηση – ένα επίτευγμα που είναι αρκετά σημαντικό, δεδομένου ότι η Κίνα εγκαθιστά όλη την ηλιακή ισχύ εντός των συνόρων της. Αυτό σημαίνει ότι η κινεζική παραγωγική ικανότητα είναι αρκετά μεγάλη για να συνεχίσει την επέκταση για τα επόμενα χρόνια, ακόμα και αν κάποιες από τις εμπλεκόμενες εταιρείες χρεοκοπήσουν και κάποιες επενδύσεις στερέψουν.

Μακροπρόθεσμα, ένας κόσμος στον οποίο παράγεται περισσότερη ενέργεια χωρίς πετρέλαιο και φυσικό αέριο που προέρχονται από ασταθή ή μη φιλικά μέρη του κόσμου θα είναι πιο αξιόπιστος. Παρόλα αυτά, παρόλο που το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα δεν μπορεί να διαμορφώσει την τιμή του ηλιακού φωτός όπως προσπαθεί ο ΟΠΕΚ να διαμορφώσει την τιμή του πετρελαίου, το γεγονός ότι μια ζωτικής σημασίας βιομηχανία βρίσκεται σε μια μόνο εχθρική χώρα είναι ανησυχητικό.

Είναι μια ανησυχία που η Αμερική αισθάνεται έντονα, γι’ αυτό και έχει επιβάλει δασμούς στον κινεζικό ηλιακό εξοπλισμό. Ωστόσο, επειδή σχεδόν όλη η ζήτηση για ηλιακούς συλλέκτες εξακολουθεί να βρίσκεται στο μέλλον, ο υπόλοιπος κόσμος θα έχει πολλά περιθώρια να μπει στην αγορά. Η υιοθέτηση της ηλιακής ενέργειας από την Αμερική θα μπορούσε να ματαιωθεί από μια προεδρία Trump υπέρ των ορυκτών καυσίμων, αλλά μόνο προσωρινά και επώδυνα. Θα μπορούσε εξίσου να ενισχυθεί εάν η Αμερική απελευθερώσει τη συσσωρευμένη ζήτηση, διευκολύνοντας την εγκατάσταση πάνελ σε σπίτια και την ένταξη στο δίκτυο – η χώρα διαθέτει ένα τεραβάτ νέας ηλιακής ισχύος που περιμένει να συνδεθεί. Οι τιμές του άνθρακα θα βοηθούσαν, όπως ακριβώς έκαναν στη μετάβαση από τον άνθρακα στο φυσικό αέριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Ο στόχος θα πρέπει να είναι ο ενάρετος κύκλος της παραγωγής ηλιακής ενέργειας να γυρίσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Και αυτό γιατί προσφέρει το βραβείο της φθηνότερης ενέργειας. Τα οφέλη ξεκινούν από την τόνωση της παραγωγικότητας. Οτιδήποτε χρησιμοποιούν οι άνθρωποι σήμερα για ενέργεια θα κοστίζει λιγότερο – και αυτό περιλαμβάνει σχεδόν τα πάντα. Στη συνέχεια έρχονται τα πράγματα που η φθηνή ενέργεια θα καταστήσει δυνατά. Άνθρωποι που δεν είχαν ποτέ την οικονομική δυνατότητα να το κάνουν, θα αρχίσουν να φωτίζουν τα σπίτια τους ή να οδηγούν αυτοκίνητο. Η φθηνή ενέργεια μπορεί να καθαρίζει το νερό, ακόμα και να το αφαλατώνει. Μπορεί να άγει τα πεινασμένα μηχανήματα της τεχνητής νοημοσύνης. Μπορεί να κάνει δισεκατομμύρια σπίτια και γραφεία πιο υποφερτά τα καλοκαίρια που, για τις επόμενες δεκαετίες, θα γίνονται όλο και ζεστότερα.

Ωστόσο, τα πράγματα που κανείς δεν έχει ακόμη σκεφτεί είναι αυτά  που θα έχουν τη μεγαλύτερη σημασία. Στη τεράστια αφθονία της, η φθηνότερη ενέργεια θα απελευθερώσει τη φαντασία, βάζοντας τα γρανάζια του μυαλού να γυρίζουν με ενθουσιασμό και νέες δυνατότητες.

Αυτή η εβδομάδα, στο βόρειο ημισφαίριο, σηματοδοτεί το θερινό ηλιοστάσιο. Ο ήλιος που ανεβαίνει στο υψηλότερο σημείο του ουρανού θα λάμψει στις επόμενες δεκαετίες σε έναν κόσμο όπου κανείς δεν θα χρειάζεται να στερείται τις ευλογίες του ηλεκτρισμού και όπου η πρόσβαση στην ενέργεια θα αναζωογονεί όλους όσους αγγίζει.

Πηγή: The Economist