Τον Φεβρουάριο, όμως, μπλόκαρε ένα σχέδιο νόμου για τη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων στη γεωργία και χαλάρωσε ορισμένους από τους περιβαλλοντικούς όρους που συνδέονται με τις επιδοτήσεις της κοινής γεωργικής πολιτικής της ΕΕ. Ακόμα πιο εντυπωσιακή ήταν η απόφασή της να καθυστερήσει τη δημοσίευση ενός σχεδίου δράσης για τις αντλίες θερμότητας που είχε προγραμματιστεί για τις αρχές του έτους, σε απροσδιόριστο χρόνο μετά τις εκλογές.

Η αναβολή της δημοσιοποίησης ενός σχεδίου που θεωρείται κλειδί για την επιτυχία της Πράσινης Συμφωνίας προκάλεσε απογοήτευση σε πολλούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής της ΕΕ. Σύμφωνα με τη Eurostat, τη στατιστική υπηρεσία της ΕΕ, η μισή περίπου ενέργεια που καταναλώνεται στην ΕΕ προορίζεται για θέρμανση και ψύξη και περισσότερο από το 70% αυτής εξακολουθεί να προέρχεται από ορυκτά καύσιμα, κυρίως φυσικό αέριο. Τα κτίρια ευθύνονται για το 35% περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που σχετίζονται με την ενέργεια, ενώ περίπου τα τέσσερα πέμπτα της κατανάλωσης ενέργειας από τα κτίρια κατοικιών χρησιμοποιούνται για τη θέρμανσή τους και την παροχή ζεστού νερού.

Οι ηγέτες της ΕΕ υποστηρίζουν -με διαφορετικό βαθμό ενθουσιασμού- την απεξάρτηση από τον άνθρακα στη θέρμανση. Η μετάβαση από τους λέβητες στις αντλίες θερμότητας, οι οποίες λειτουργούν μάλλον αντίστροφα από τα ψυγεία, μπορεί να είναι δαπανηρή (η τιμή των αντλιών θερμότητας είναι δύο ή τρεις φορές υψηλότερη από εκείνη των λεβήτων φυσικού αερίου) και αποδιοργανωτική (ορισμένα κτίρια χρειάζονται εκτεταμένες ανακαινίσεις για την εγκατάσταση αντλιών θερμότητας), γι’ αυτό και δεν είναι δημοφιλής σε πολλούς ψηφοφόρους. Όμως, είναι ζωτικής σημασίας ότι λειτουργούν με ηλεκτρική ενέργεια και όχι με φυσικό αέριο ή πετρέλαιο -και η ηλεκτρική ενέργεια μπορεί να προέρχεται από πράσινες πηγές. Χωρίς μια μεγάλη ώθηση για καθαρότερη θέρμανση, η ΕΕ ενδέχεται να χάσει τον στόχο της για το 2050. Στα μέσα Μαΐου δεκαπέντε κράτη-μέλη έγραψαν στην Επιτροπή για να εκφράσουν τη λύπη τους για την αναβολή της έναρξης του σχεδίου για τις αντλίες θερμότητας.

Η έλλειψη σαφούς και συνεπούς πολιτικής έχει προκαλέσει σύγχυση στους πολίτες, ενώ μετέτρεψε τη θέρμανση κατοικιών σε πολιτικό ζήτημα σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως στη Γερμανία και την Ιταλία. Πέρυσι ένας προτεινόμενος γερμανικός νόμος που θα απαγόρευε τους νέους λέβητες πετρελαίου και φυσικού αερίου και θα επιδοτούσε τις αντλίες θερμότητας που λειτουργούν με χαμηλές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα ή με πράσινη ηλεκτρική ενέργεια αποδοκιμάστηκε ως Heizhammer (το σφυρoκόπημα της θέρμανσης) από τις φυλλάδες και το AFD, ένα ακροδεξιό κόμμα της αντιπολίτευσης. Η κυβέρνηση υποχώρησε. Η νέα, «νερωμένη» εκδοχή του νόμου προβλέπει οι νέοι θερμαντήρες να λειτουργούν με τουλάχιστον 65% ανανεώσιμη ενέργεια.

Η Ιταλία τα θαλάσσωσε με την εφαρμογή των γενναιόδωρων επιδοτήσεων για την προώθηση των αντλιών θερμότητας. Το 2020 η κυβέρνηση του Giuseppe Conte εγκαινίασε τη δημοφιλή πρωτοβουλία Superbonus 110%, η οποία παρείχε στους ιδιοκτήτες ακινήτων το δικαίωμα φορολογικής έκπτωσης έως και 110% επί του κόστους αναβάθμισης του ακινήτου τους μέσω της εγκατάστασης αντλιών θερμότητας ή ηλιακών συλλεκτών. Πέρυσι η Giorgia Meloni, η ακροδεξιά πρωθυπουργός, μείωσε την επιδότηση αυτήν στο ελάχιστο, λόγω της εκτίναξης του κόστους που προκλήθηκε από την εκτεταμένη κατάχρηση του μπόνους. Η εξέλιξη αναστάτωσε τους ιδιοκτήτες κατοικιών, τους επενδυτές και τους κατασκευαστές. Οι πωλήσεις αντλιών θερμότητας στην Ιταλία μειώθηκαν κατακόρυφα.

«Υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση και αγωνία σχετικά με τις αντλίες θερμότητας», παραδέχεται ο Mario Kohle, διευθύνων σύμβουλος της Enpal, μιας γερμανικής εταιρείας πράσινης τεχνολογίας που πωλεί ηλιακούς συλλέκτες και αντλίες θερμότητας. Ορισμένοι πιστεύουν ότι κοστίζουν 100.000 ευρώ (107.000 δολάρια) και ότι για να εγκαταστήσετε μια αντλία θερμότητας χρειάζεστε ενδοδαπέδια θέρμανση. Στην πραγματικότητα, λέει ο κ. Kohle, το κόστος των αντλιών θερμότητας ξεκινά από 7.800 ευρώ για όσους πληρούν τις προϋποθέσεις για την κρατική επιδότηση. Η ενδοδαπέδια θέρμανση αυξάνει την αποδοτικότητα των αντλιών θερμότητας, αλλά δεν αποτελεί προϋπόθεση.

Το σκανδιναβικό κοινό είναι γενικά καλά ενημερωμένο σχετικά με τα μακροπρόθεσμα πλεονεκτήματα της θέρμανσης με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, αλλά στην υπόλοιπη Ευρώπη η γενική άποψη για τις αντλίες θερμότητας διαστρεβλώνεται από κάποιους μύθους, λέει ο Martin Lewerth, επικεφαλής της Aira, ενός σουηδικού κατασκευαστή αντλιών θερμότητας. Μια μελέτη του Jan Rosenow, εμπειρογνώμονα σε θέματα ενέργειας, βρήκε 18 τέτοιες επικρίσεις. Ο κ. Lewerth θεωρεί τέσσερις από αυτές ιδιαίτερα επιζήμιες για τον κλάδο του: οι αντλίες θερμότητας δεν λειτουργούν σε υφιστάμενα κτίρια, δεν λειτουργούν όταν κάνει κρύο, θα αυξήσουν τους λογαριασμούς θέρμανσης και η τεχνολογία τους είναι νέα και μη δοκιμασμένη.

Ωστόσο, εν μέσω όλων των επικρίσεων και των διαψεύσεων γύρω από τις αντλίες θερμότητας, το γεγονός παραμένει ότι έχουν εξελιχθεί στην κυρίαρχη τεχνολογία στις ψυχρές σκανδιναβικές χώρες. Η αποτελεσματικότητά τους είναι τέτοια που μπορούν να μειώσουν το κόστος θέρμανσης ακόμα και σε χώρες όπως η Βρετανία, όπου η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας είναι σημαντικά υψηλότερη από εκείνη του φυσικού αερίου, ενώ υπάρχουν από τότε που εφευρέθηκαν το 1856 από τον Peter Ritter von Rittingen, έναν Αυστριακό μηχανικό.

Εάν η Ευρώπη πρόκειται να επιτύχει τον στόχο της να έχει εγκαταστήσει 60 εκατομμύρια αντλίες θερμότητας εντός των συνόρων της έως το 2030, από 20 εκατομμύρια που είναι σήμερα, τόσο η Ένωση όσο και τα μέλη της θα πρέπει να κάνουν πολύ περισσότερα για την προώθηση της τεχνολογίας, ιδίως δεδομένου ότι πέρυσι οι πωλήσεις αντλιών θερμότητας μειώθηκαν κατά 5% κατά μέσο όρο σε 14 χώρες της ΕΕ, έπειτα από απότομη αύξηση επί δέκα χρόνια (βλ. διάγραμμα). Τον Φεβρουάριο η σουηδική εταιρεία κατασκευής αντλιών θερμότητας ΝΙΒΕ αναγκάστηκε να απολύσει 500 εργαζομένους. Η Vaillant, μια γερμανική κατασκευάστρια εταιρεία, μείωσε 700 θέσεις εργασίας, ενώ η Stiebel Eltron, μια γερμανική ανταγωνίστρια εταιρεία, αναγκάστηκε να απολύσει εκατοντάδες εργαζομένους.

Τα πολιτικά σκαμπανεβάσματα, όπως η κατάργηση της κρατικής στήριξης για τις αντλίες θερμότητας στην Ιταλία και η πανωλεθρία του Heizhammer στη Γερμανία, ήταν ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας για τη μείωση των πωλήσεων των αντλιών. Η Επιτροπή -αν και μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά- οφείλει να δημοσιεύσει το σχέδιό της το συντομότερο δυνατόν, ώστε να δώσει στους Ευρωπαίους μεγαλύτερη σιγουριά. Η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής είναι ένας τομέας στον οποίο η Ευρώπη μπορεί ακόμα να ισχυρίζεται ότι κατέχει ηγετική θέση παγκοσμίως. Η Πράσινη Συμφωνία της ΕΕ μπορεί ακόμα να  αποτελέσει το πρόγραμμα Απόλλων της ηπείρου.

Πηγή: The Economist