Έτσι περιγράφει ο Sviatoslav Hnizdovsky, ιδρυτής του Ινστιτούτου Open Minds (ΟΜΙ) στο Κίεβο, τη δουλειά που έκανε το ερευνητικό του τμήμα δημιουργώντας αυτές τις εκτιμήσεις με τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ). Οι αλγόριθμοι «κοσκινίσαν» μέσα από τεράστιο περιεχομένο ρωσικών κοινωνικών μέσων και κοινωνικοοικονομικών δεδομένων πράγματα που κυμαίνονται από την κατανάλωση αλκοόλ και τις μετακινήσεις του πληθυσμού έως τις διαδικτυακές αναζητήσεις και την καταναλωτική συμπεριφορά. Η τεχνητή νοημοσύνη συσχέτισε τις όποιες αλλαγές με τα εξελισσόμενα συναισθήματα των Ρώσων «πιστών του καθεστώτος» και φιλελεύθερων σχετικά με την πιθανή κατάσταση των στρατιωτών της χώρας τους.

Το εξαιρετικά ευαίσθητο αυτό έργο εξακολουθεί να διαμορφώνει σημαντικές ουκρανικές αποφάσεις σχετικά με την πορεία του πολέμου, λέει ο κ. Hnizdovsky, εξετάζοντας, μεταξύ άλλων, πιθανά μελλοντικά χτυπήματα στη γέφυρα Kerch της Ρωσίας, τη μόνη απευθείας χερσαία σύνδεση μεταξύ της Ρωσίας και της Κριμαίας.

Η Ουκρανία, η οποία είναι υποδεέστερη σε οπλισμό από τη Ρωσία, αναζητεί περισσότερα πλεονεκτηματα μέσω της χρήσης της AI. Ένας Ουκρανός συνταγματάρχης που ασχολείται με την ανάπτυξη όπλων λέει ότι οι σχεδιαστές μη επανδρωμένων αεροσκαφών ρωτούν συνήθως το ChatGPT ως «σημείο εκκίνησης» για μηχανικές ιδέες, όπως νέες τεχνικές για τη μείωση της ευπάθειας στις ρωσικές παρεμβολές. Μια άλλη στρατιωτική χρήση της τεχνητής νοημοσύνης, λέει ο συνταγματάρχης, ο οποίος ζήτησε ανωνυμία, είναι ο εντοπισμός στόχων.

Καθώς οι στρατιώτες και οι στρατιωτικοί bloggers έχουν γίνει πολύ πιο προσεκτικοί με τις θέσεις τους, οι απλές αναζητήσεις για οποιαδήποτε στοιχεία σχετικά με τη θέση των δυνάμεων αποβαίνουν όλο και λιγότερο γόνιμες. Εντούτοις, τα μοντέλα της AI, «καταναλώνοντας» όγκους εικόνων και κειμένων, μπορούν να βρουν πιθανές ενδείξεις, να τις ενώσουν και στη συνέχεια να υποθέσουν την πιθανή τοποθεσία ενός οπλικού συστήματος ή ενός σχηματισμού στρατευμάτων. Η χρήση αυτής της προσέγγισης των «κομματιών του παζλ» με την τεχνητή νοημοσύνη επιτρέπει στη Molfar, μια εταιρεία πληροφοριών με γραφεία στο Ντνίπρο και το Κίεβο, να βρίσκει συνήθως δύο έως πέντε πολύτιμους στόχους κάθε μέρα, λέει ο Maksym Zrazhevsky, αναλυτής της εταιρείας. Μόλις ανακαλυφθούν, οι πληροφορίες αυτές διαβιβάζονται γρήγορα στον στρατό της Ουκρανίας, με αποτέλεσμα κάποιοι από τους στόχους να καταστρέφονται.

Η στόχευση υποβοηθείται από την ΑΙ και με άλλους τρόπους. Η SemanticForce, μια εταιρεία με γραφεία στο Κίεβο και στο Τερνοπίλ, μια πόλη στη δυτική Ουκρανία, αναπτύσσει μοντέλα που εξετάζουν διαδικτυακά ή ανεβασμένα κείμενα και εικόνες ως απάντηση σε προτροπές. Πολλοί από τους πελάτες της SemanticForce χρησιμοποιούν το σύστημα εμπορικά για να παρακολουθούν τα δημόσια συναισθήματα σχετικά με τις μάρκες τους. Η Molfar, ωστόσο, χρησιμοποιεί το μοντέλο για να χαρτογραφήσει περιοχές όπου οι ρωσικές δυνάμεις είναι πιθανό να έχουν χαμηλό ηθικό και ανεφοδιασμό, γεγονός που θα μπορούσε να τις καταστήσει πιο ευάλωτο στόχο. Η AI βρίσκει στοιχεία σε εικόνες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από πλάνα drone και από στρατιώτες που γκρινιάζουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Επίσης, συγκεντρώνει στοιχεία για τις ρωσικές στρατιωτικές αδυναμίες χρησιμοποιώντας έναν ύπουλο «πληρεξούσιο». Για τον σκοπό αυτόν, η Molfar χρησιμοποιεί την AI της SemanticForce για τη δημιουργία αναφορών σχετικά με τις δραστηριότητες των ρωσικών εθελοντικών ομάδων που συγκεντρώνουν χρήματα και ετοιμάζουν πακέτα περίθαλψης για τα τμήματα του μετώπου που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη. Οι αλγόριθμοι, λέει η Molfar, κάνουν καλή δουλειά στο να απορρίπτουν τις δυνητικά παραπλανητικές αναρτήσεις των bots (λογαριασμοί με αταίριαστες πολιτικές ανατροπές είναι μια προειδοποίηση). Οι αναλυτές της εταιρείας ενισχύουν μερικές φορές αυτήν τη νοημοσύνη με τη χρήση λογισμικού που συγκαλύπτει την προέλευση μιας τηλεφωνικής κλήσης, έτσι ώστε οι ρωσικές εθελοντικές ομάδες να μπορούν να λαμβάνουν κλήσεις από προσωπικό που προσποιείται ότι είναι κάποιος Ρώσος πρόθυμος να συνεισφέρει. Δέκα από τους περίπου 45 αναλυτές της εταιρείας εργάζονται σε θέματα στόχευσης και το κάνουν δωρεάν για τις ουκρανικές δυνάμεις.

Κατάσκοποι εναντίον AI

Στη συνέχεια, υπάρχει η αντικατασκοπεία. Η χρήση της AI βοηθά τους «κυνηγούς κατασκόπων» της Ουκρανίας να εντοπίσουν ανθρώπους τους οποίους ο Oleksiy Danilov, μέχρι πρόσφατα γραμματέας του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας και Άμυνας (NSDC), περιγράφει ως «επιρρεπείς στην προδοσία». Προσφορές για να κερδίσουν χρήματα από τη λήψη φωτογραφιών υποδομών σε συγκεκριμένες συντεταγμένες και στρατιωτικών εγκαταστάσεων αποστέλλονται συχνά σε ουκρανικά τηλέφωνα, λέει ο Dmytro Zolotukhin, πρώην αναπληρωτής Ουκρανός υπουργός για την πολιτική πληροφοριών. Ένα τέτοιο μήνυμα έλαβε και ο ίδιος πρόσφατα. Η ουκρανική υπηρεσία πληροφοριών SBU συλλαμβάνει συχνά ανθρώπους που εμπλέκονται σε αυτήν την «αγορά πώλησης πληροφοριών».

Χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη από την Palantir, μια αμερικανική εταιρεία, η ουκρανική αντικατασκοπεία αλιεύει πράγματα που δεν ταιριάζουν σε ανομοιογενείς δεξαμενές δεδομένων. Φανταστείτε, για παράδειγμα, έναν υπερχρεωμένο διαζευγμένο που κινδυνεύει να χάσει την επιμέλεια των παιδιών του και του οποίου το τηλέφωνο εντοπίστηκε κοντά σε μια τοποθεσία που αργότερα χτυπήθηκε από πυραύλους. Εάν, ας πούμε, ο υποθετικός διαζευγμένος έχει ισχυρούς προσωπικούς δεσμούς με τη Ρωσία και έχει αρχίσει να δέχεται κλήσεις από κάποιον του οποίου το τηλέφωνο υποδηλώνει υψηλότερο κοινωνικό status, τότε η AI μπορεί να χρησιμοποιήσει μια τέτοια «ανάλυση κοινωνικών δικτύων» για να αυξήσει τον βαθμό επικινδυνότητάς του.

Τέτοιες αξιολογήσεις της AI για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των κόμβων ενός δικτύου εντυπωσιάζουν τους ειδικούς για πάνω από μια δεκαετία. Ο Kristian Gustafson, πρώην αξιωματικός των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών που συμβούλευε το υπουργείο Εσωτερικών του Αφγανιστάν το 2013, αφηγείται τη σύλληψη ενός ταχυδρόμου που μετέφερε διάφορα ποσά για μεγαλοστελέχη των Ταλιμπάν. Τα τηλεφωνήματα που αναλύθηκαν, λέει, «φώτισαν όλο το διάγραμμα». Οι μεταγενέστερες αλγοριθμικές εξελίξεις για τον υπολογισμό πραγμάτων όπως η «κεντρικότητα μεταξύ τους» (betweenness centrality), ένα μέτρο επιρροής, κάνουν εκείνες τις ημέρες να φαίνονται, όπως το θέτει ένας άλλος πρώην αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, «αρκετά πρωτόγονες».

Επιπλέον, η ανάλυση δικτύων βοηθά τους Ουκρανούς ερευνητές να εντοπίσουν τους καταπατητές των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Συνδέοντας δεδομένα σε νηολόγια πλοίων με οικονομικά αρχεία που τηρούνται αλλού, το λογισμικό μπορεί να «διαπεράσει το εταιρικό πέπλο», λέει μια πηγή. Ο κ. Zolotukhin λέει ότι οι χάκερ παρέχουν «απίστευτα τεράστιες» αποθήκες κλεμμένων επιχειρηματικών δεδομένων στις ουκρανικές υπηρεσίες, το οποίο αποτελεί ευλογία για την καταπολέμηση της παραβίασης των κυρώσεων.

Η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης αναπτύσσεται εδώ και αρκετό καιρό. Ο Volodymyr Zelensky, πρόεδρος της Ουκρανίας, ζήτησε τον Νοέμβριο του 2019 να δοθεί μαζική ώθηση στη χρήση της τεχνολογίας για την εθνική ασφάλεια. Το αποτέλεσμα είναι ένα στρατηγικά σκεπτόμενο μοντέλο, που κατασκευάστηκε και λειτουργεί από το NSDC και το οποίο απορροφά κείμενο, στατιστικά στοιχεία, φωτογραφίες και βίντεο. Ονομάζεται Κέντρο Επιχειρήσεων Αξιολόγησης Απειλών (COTA) και τροφοδοτείται με ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών, ορισμένες από τις οποίες έχουν αποκτηθεί από χάκερ, λέει ο Andriy Ziuz, επικεφαλής του προσωπικού του NSDC. Το μοντέλο παρακολουθεί τις τιμές, τη χρήση των τηλεφώνων, τη μετανάστευση, το εμπόριο, την ενέργεια, την πολιτική, τη διπλωματία και τις στρατιωτικές εξελίξεις, μέχρι και τον αριθμό των όπλων στα επισκευαστικά συνεργεία.

Οι χειριστές του COTA αποκαλούν αυτό το μοντέλο «εργολάβο». Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αποροφά δεδομένα από μικρότερα μοντέλα, όπως το λογισμικό της Palantir και το Delta, το λογισμικό πεδίου μάχης που υποστηρίζει τις αποφάσεις ελιγμών του ουκρανικού στρατού. Η παραγόμενη «ευρύτερη εικόνα» του COTA προσφέρει στους ανώτερους αξιωματούχους καθοδήγηση για ευαίσθητα θέματα, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής κινητοποίησης, λέει ο Mykola Dobysh, επικεφαλής τεχνολόγος του NSDC. Ο κ. Danilov σημειώνει ότι ο κ. Zelensky έχει ενημερωθεί για τις εκτιμήσεις του COTA περισσότερες από 130 φορές. Μία από αυτές ήταν στις 10 το πρωί την ημέρα της έναρξης εισβολής της Ρωσίας. Πρόσβαση σε τμήματα (ή «κυκλώματα») του COTA παρέχεται και σε κάποιους άλλους, όπως ασφαλιστές, υπουργεία εξωτερικού και το αμερικανικό υπουργείο Ενέργειας.

Η προσπάθεια της Ουκρανίας με την AI επωφελείται από την ευρεία προθυμία της κοινωνίας της να συνεισφέρει δεδομένα για την πολεμική προσπάθεια. Οι πολίτες μεταφορτώνουν φωτογραφίες με γεωγραφική σήμανση που ενδέχεται να σχετίζονται με την άμυνα της χώρας σε μια κυβερνητική εφαρμογή που ονομάζεται Diia (η ουκρανική λέξη για τη «δράση»). Πολλές επιχειρήσεις προμηθεύουν τη Mantis Analytics, μια εταιρεία στο Λβιβ, με δεδομένα για τα πάντα, από καθυστερημένες παραδόσεις μέχρι τη δραστηριότητα των τηλεφωνικών κέντρων και την ενεργοποίηση συναγερμών διάρρηξης. Στους αποδέκτες των εκτιμήσεων της πλατφόρμας για την κοινωνική λειτουργία περιλαμβάνονται το υπουργείο Άμυνας και εταιρείες που επιδιώκουν να αξιοποιήσουν τους δικούς τους πόρους ασφαλείας με καλύτερους τρόπους.

Πόση διαφορά θα κάνουν τελικά όλα αυτά, δεν είναι ακόμη σαφές. Ο Evan Platt της Zero Line, μιας ΜΚΟ στο Κίεβο που παρέχει εξοπλισμό στα στρατεύματα και περνάει χρόνο στο μέτωπο μελετώντας την αποτελεσματικότητα των μαχών, περιγράφει τη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης από την Ουκρανία ως «φωτεινό σημείο». Υπάρχουν όμως και ανησυχίες. Μία από αυτές είναι ότι ο ενθουσιασμός για ορισμένες εφαρμογές ασφάλειας της τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να εκτρέψει πόρους που θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερα οφέλη αλλού. Η υπερβολική πίστη σε υπερφίαλα μοντέλα είναι ένας άλλος κίνδυνος.

Πιο δραματικά, μπορεί η AI να αποδειχθεί αρνητική για τις επιδόσεις της Ουκρανίας στο πεδίο της μάχης; Μερικοί το πιστεύουν. Ένας από αυτούς είναι ο John Arquilla, ομότιμος καθηγητής στη Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών του Ναυτικού στην Καλιφόρνια, ο οποίος έχει γράψει σημαντικά βιβλία για τον πόλεμο και έχει συμβουλεύσει ηγέτες του Πενταγώνου. Οι μεγαλύτερες επιτυχίες της Ουκρανίας σημειώθηκαν στις αρχές του πολέμου, όταν τα αποκεντρωμένα δίκτυα μικρών μονάδων ενθαρρύνθηκαν να αυτοσχεδιάζουν. Σήμερα η «διαδικασία του εργολάβου» της Ουκρανίας υποστηρίζει, συγκεντρώνει τη λήψη αποφάσεων σε ένα σημείο, σβήνοντας τις δημιουργικές σπίθες «στα άκρα». Η εκτίμησή της επιδέχεται συζήτησης. Παράλληλα, όμως, υπογραμμίζει τη μεγάλη σημασία της ανθρώπινης κρίσης στον τρόπο χρήσης οποιασδήποτε τεχνολογίας.

Πηγή: The Economist