Ο Mokyr υποστηρίζει ότι δύο παράγοντες ευθύνονταν για τη Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα που έθεσε σε κίνηση τη μεγέθυνση: η κανονιστική γνώση και η προτασιακή γνώση. Η πρώτη αφορά το «πώς» – δηλαδή τη γνώση συνταγών, σχεδίων, οδηγιών, διαδικασιών και τεχνικών. Η δεύτερη, πιο θεμελιώδης, αφορά το «τι» και το «γιατί»: εξηγεί γιατί κάτι λειτουργεί.

Δύο είδη γνώσης

Μελετώντας διεξοδικά την αλληλεπίδραση επιστήμης και πρακτικής τεχνογνωσίας, ο Mokyr ανέδειξε τη σημασία και των δύο ειδών γνώσης. Εξήγησε, για παράδειγμα, γιατί αναπτύχθηκε η Βρετανία. Ενας σημαντικός παράγοντας – το προτασιακό σκέλος – ήταν η «Δημοκρατία των Επιστολών» του 17ου και του 18ου αιώνα, μια διεθνής κοινότητα στην Ευρώπη και στην Αμερική που αντάλλασσε επιστημονική γνώση. Ο άλλος παράγοντας – το κανονιστικό σκέλος – ήταν ο μεγάλος αριθμός ειδικευμένων τεχνιτών και μηχανικών στη Βρετανία. Επίσης κρίσιμο ήταν ότι η χώρα αποτελούσε μια ανοιχτή κοινωνία όπου οι άνθρωποι ήταν ελεύθεροι να καινοτομούν.

Αντίθετα, η Κίνα, αν και τεχνολογικός ηγέτης σε προηγούμενους αιώνες, δεν κατόρθωσε να πετύχει διατηρήσιμη ανάπτυξη. Οπως σημείωσε η επιτροπή, η κινεζική κυβέρνηση σταμάτησε τις γεωγραφικές εξερευνήσεις τη δεκαετία του 1430, αποκόπτοντας τον λαό της από τον υπόλοιπο κόσμο.

Οι Mokyr, Aghion και Howitt συμμερίζονται την πίστη στη σημασία αυτού που ο αυστριακός οικονομολόγος Joseph Schumpeter ονόμασε «δημιουργική καταστροφή». Οταν κάποιες επιχειρήσεις καινοτομούν, δημιουργούν νέες βιομηχανίες και προϊόντα, καταστρέφοντας ή αντικαθιστώντας τα παλιά. Κλασικό παράδειγμα: το Model T του Henry Ford που εξαφάνισε την αγορά των αμαξών με άλογα. Ο Mokyr αποκαλεί τη Βιομηχανική Επανάσταση «τη μητέρα όλων των δημιουργικών καταστροφών».

Το πέτυχαν

Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, οι Aghion και Howitt, δυσαρεστημένοι με τα τότε υπάρχοντα μαθηματικά μοντέλα ανάπτυξης, δημιούργησαν ένα νέο στο οποίο η δημιουργική καταστροφή ήταν κεντρικό στοιχείο. Ο «πατέρας» των σύγχρονων μοντέλων οικονομικής μεγέθυνσης ήταν ο εκλιπών οικονομολόγος του MIT Robert Solow, που τιμήθηκε με το Νομπέλ το 1987 για το μοντέλο του από τη δεκαετία του 1950. Στο μοντέλο του Solow, ο βασικός μοχλός της ανάπτυξης ήταν η τεχνολογική πρόοδος, αλλά αυτή ήταν εξωγενής – δηλαδή τίποτα στο μοντέλο δεν εξηγούσε γιατί συνέβαινε. Οι Aghion και Howitt θέλησαν να το κάνουν, και το πέτυχαν.

Οι νικητές του φετινού Νομπέλ δείχνουν πώς η γνώση και η ελευθερία συνδυάζονται για να παράγουν ευημερία. Μετά τον Solow, οικονομολόγοι όπως οι Robert Lucas και Paul Romer ανέπτυξαν μοντέλα ενδογενούς τεχνολογικής προόδου.

Οι Aghion και Howitt συνέβαλαν καθοριστικά με το έργο τους για τη δημιουργική καταστροφή. Μια εταιρεία που δημιουργεί ένα νέο προϊόν ή βρίσκει φθηνότερο τρόπο παραγωγής ενός υπάρχοντος έχει ισχυρό κίνητρο να το κάνει, αν εξασφαλίζει πατέντα που της επιτρέπει να αποκομίζει μονοπωλιακά κέρδη για όσο διαρκεί η προστασία. Ωστόσο άλλες εταιρείες παραμένουν ελεύθερες να καινοτομούν με δικά τους προϊόντα, επομένως οι προσωρινές μονοπωλιακές θέσεις που προσφέρουν οι πατέντες δεν σκοτώνουν την πρόοδο.

Ικανοποίηση

Κάθε χρόνο περιμένω με κάποια ανησυχία να δω ποιος θα κερδίσει το Νομπέλ Οικονομικών. Πολλοί οικονομολόγοι φαίνεται ότι επιθυμούν το βραβείο να απονεμηθεί για περίπλοκα μοντέλα χωρίς ουσιαστική σημασία. Οταν είδα τους φετινούς νικητές, ένιωσα ικανοποίηση. Η οικονομική ανάπτυξη είναι ο λόγος που η ακραία φτώχεια έχει σχεδόν εκλείψει παγκοσμίως, το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί θεαματικά, και οι περισσότεροι Αμερικανοί διαθέτουν σήμερα αγαθά που κάποτε θεωρούνταν απλησίαστες πολυτέλειες. Και οι τρεις αναγνωρίζουν πως, επειδή η ανάπτυξη είναι κρίσιμη, πρέπει να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο την αποκτήσαμε και πώς θα τη διατηρήσουμε.

Ο κ. David R. Henderson είναι ερευνητικός συνεργάτης στο Hoover Institution του Πανεπιστημίου Stanford και αρχισυντάκτης της Concise Encyclopedia of Economics.

Πηγή: The Wall Street Journal