Οι λιανικές πωλήσεις στην Ευρωζώνη μειώθηκαν εκ νέου τον Σεπτέμβριο και έχουν αυξηθεί μόνο έναν μήνα στους τελευταίους πέντε, δείχνοντας ότι οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να προτιμούν την αποταμίευση από τη δαπάνη. Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η αδυναμία κατανάλωσης οδήγησε σε υποχρεωτική αύξηση αποταμιεύσεων, ενώ η άνοδος των επιτοκίων έκανε τη διακράτηση χρημάτων ακόμη πιο ελκυστική. Από τον Ιούλιο του 2022 έως τον Σεπτέμβριο του 2023, η ΕΚΤ αύξησε το επιτόκιο αναφοράς από το -0,5% στο +4%, ενισχύοντας σημαντικά το κίνητρο για αποταμίευση.

Πέρα από τα υψηλά επιτόκια, οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να αποταμιεύουν για λόγους πρόληψης, φοβούμενοι απώλεια θέσεων εργασίας ή μείωση εισοδήματος λόγω της ακρίβειας. Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και μετά, η συμπεριφορά αυτή έχει γίνει πιο έντονη. Όπως σημειώνει ο David Ramsden, αναπληρωτής διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, «εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες των αλλεπάλληλων σοκ, κάτι που οδηγεί σε πιο συγκρατημένη κατανάλωση».

Το ποσοστό αποταμίευσης των νοικοκυριών στην Ευρωζώνη ανήλθε το δεύτερο τρίμηνο του 2025 στο 15,4% του εισοδήματός τους — σημαντικά χαμηλότερα από το 25,2% της πανδημίας, αλλά αρκετά πάνω από το 12,6% του τέλους του 2019. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι αποταμιεύσεις έχουν επίσης αυξηθεί, φθάνοντας στο 10,7% από 6,3% πριν από την πανδημία.

Η συνέπεια αυτής της συμπεριφοράς είναι προφανής: χαμηλότερες δαπάνες. Η ΕΚΤ, σε πρόσφατη έρευνά της με επιχειρήσεις, κατέγραψε αυξημένα ποσοστά «εγκατάλειψης καλαθιού» στις ηλεκτρονικές αγορές, ένα σαφές σημάδι δισταγμού των καταναλωτών.

Οι φόβοι των Ευρωπαίων δεν είναι αδικαιολόγητοι. Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, η ήπειρος μόλις είχε αρχίσει να ανακάμπτει από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις, η Ευρώπη απέφυγε την ύφεση, ακόμη και μέσα σε ένα περιβάλλον εκρηκτικών τιμών ενέργειας και τροφίμων. Ωστόσο, το 2025 έφερε νέες προκλήσεις: η νέα αμερικανική κυβέρνηση αμφισβήτησε τη διατλαντική στρατιωτική συμμαχία και επέβαλε νέα εμπόδια στο εμπόριο, επιβαρύνοντας περαιτέρω την ευρωπαϊκή οικονομία.

Η απροθυμία των νοικοκυριών να ξοδέψουν αιφνιδίασε τους κεντρικούς τραπεζίτες και συμβάλλει στην ασθενή ανάπτυξη. Οι οικονομολόγοι της ΕΚΤ προβλέπουν αύξηση της κατανάλωσης το 2027, στηριζόμενοι στην εκτίμηση ότι το ποσοστό αποταμίευσης θα μειωθεί σταδιακά, καθώς οι οικονομικές συνθήκες εξομαλύνονται.

Οι σημερινές προκλήσεις είναι ιστορικά σπάνιες: ο πόλεμος στην Ουκρανία αποτελεί το πρώτο μεγάλο πολεμικό σοκ στην Ευρώπη εδώ και οκτώ δεκαετίες, ενώ τα εμπορικά εμπόδια που επέβαλε ο Donald Trump παραπέμπουν σε πολιτικές σχεδόν ενός αιώνα πριν.

Αργά ή γρήγορα, ωστόσο, τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά μπορεί να κρίνουν ότι έχουν συσσωρεύσει επαρκές «μαξιλάρι» ασφαλείας και να αρχίσουν να καταναλώνουν ξανά με μεγαλύτερη άνεση. Εναλλακτικά, η αβεβαιότητα ίσως γίνει η νέα κανονικότητα. Όποιο από τα δύο σενάρια κι αν επικρατήσει πρώτο, η αλλαγή θα μπορούσε να αποτελέσει το έναυσμα για μια πιο ισχυρή και βιώσιμη ευρωπαϊκή ανάκαμψη.

Πηγή: The Wall Street Journal