Το πρόβλημα; Κανείς δεν γνωρίζει πραγματικά πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης για τη συναισθηματική κατάσταση των νέων. Παρ’ όλο που το ποσοστό των νέων που αναφέρουν ότι υποφέρουν από κατάθλιψη, άγχος και αυτοκτονικές σκέψεις είναι ανησυχητικά υψηλό, δεν είναι σαφές σε ποιον βαθμό η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συμβάλλει στην τάση που καταγράφουν την τελευταία δεκαετία στις ηλικιακές κατηγορίες των εφήβων και των παιδιών οι ομοσπονδιακές υπηρεσίες.

Μία από τις δυσκολίες είναι ότι η ψυχική υγεία επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες και καμία θεραπεία δεν είναι εξίσου αποτελεσματική για όλους. «Δεν είναι τόσο απλό όσο στην περίπτωση μιας ωτίτιδας, που απλώς πρέπει να χορηγήσεις το σωστό αντιβιοτικό» εξηγεί η Μέγκαν Μορένο, παιδίατρος στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin-Madison και συνδιευθύντρια του Κέντρου Αριστείας για τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και την Ψυχική Υγεία των Νέων στην Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής. Για τους λόγους αυτούς είναι δύσκολο να δοθούν απαντήσεις σε κρίσιμα ερωτήματα: Ποιες ομάδες είναι ευάλωτες; Ποια είδη περιεχομένου είναι επιβλαβή; Σε ποια συχνότητα παρακολούθησης; Και σε ποια ηλικία;

Οι νομοθέτες και οι γονείς δεν μένουν άπρακτοι. Πρόσφατη νομοθεσία έβαλε στο στόχαστρο τις μεγάλες επιχειρήσεις τεχνολογίας, αποσκοπώντας στην προστασία της ψυχικής υγείας των παιδιών με τον περιορισμό της πρόσβασης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ορισμένοι επιστήμονες ανησυχούν, ωστόσο, ότι οι προτεινόμενες ρυθμίσεις δεν αποτελούν αποτελεσματική απάντηση στην κρίση. «Στην πραγματικότητα είναι πιθανόν να αποκόψουμε τους νέους από πηγές κοινωνικής υποστήριξης από τις οποίες έχουν μεγάλη ανάγκη» λέει η Αλις Μάρβικ, διευθύντρια ερευνών στο ανεξάρτητο μη κερδοσκοπικό ερευνητικό ινστιτούτο Data & Society.

Η Mάρβικ έχει μελετήσει τη νομοθεσία που προτείνει περιορισμούς στην πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αν και είναι αντίθετη σε τέτοιους νόμους, δήλωσε ότι αυτό δεν σημαίνει ότι θα ήταν αντίθετη σε άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις που έχουν προταθεί. Οι νέοι επωφελούνται από τα ψηφιακά εργαλεία και τις ζωτικής σημασίας διασυνδέσεις που δημιουργούν μέσω αυτών έξω από τα όρια της περιοχής όπου κατοικούν, αναφέρει. Ερευνες έχουν δείξει ότι οι διασυνδέσεις αυτές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τα παιδιά ΛΟΑΤΚΙ, πολλά από τα οποία δεν βρίσκουν υποστήριξη ή άλλα παιδιά ΛΟΑΤΚΙ στην περιοχή τους. Οι εταιρείες Meta Platforms, YouTube, TikTok, X και Snap δήλωσαν ότι τα προϊόντα τους διαθέτουν χαρακτηριστικά για την υποστήριξη των νέων. Ανέφεραν ότι έχουν εισαγάγει χαρακτηριστικά που προσθέτουν περιορισμούς στους λογαριασμούς των νέων και αυξάνουν την πρόσβαση των γονέων.

«Εχουν στόχο το κέρδος»

Παιδίατροι και ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι τα ψηφιακά προϊόντα που έχουν φτιαχτεί για να κρατούν διαρκώς ενεργούς τους χρήστες – και έχουν στόχο το κέρδος – δεν αποτελούν υγιείς χώρους για τους εφήβους και τα παιδιά. «Αυτές οι πλατφόρμες δεν είναι απαραίτητα σχεδιασμένες με γνώμονα το συμφέρον των νέων» δήλωσε η Ζακλίν Νέσι, ψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Brown που μελετά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και την ανάπτυξη των εφήβων.

Οι μεγάλοι περιορισμοί στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης – όπως το κόψιμο της πρόσβασης μέχρι μια ορισμένη ηλικία – δεν υποστηρίζονται από την υπάρχουσα έρευνα, σύμφωνα με την έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Δεκέμβριο από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων που συγκροτήθηκε από τις Εθνικές Ακαδημίες Επιστημών, Μηχανικής και Ιατρικής. Ενώ τα παιδιά και οι έφηβοι μπορεί να αποκομίζουν οφέλη από τις διαδικτυακές διασυνδέσεις, η έκθεση επισημαίνει επίσης τους ενδεχόμενους κινδύνους για εμφάνιση διαταραχών του ύπνου και της προσοχής, καθώς και την επιδείνωση των προβλημάτων που σχετίζονται με την εικόνα του σώματος.

Ωστόσο, η επιτροπή ανέφερε ότι για να τεκμηριωθεί η σύνδεση μεταξύ των προβλημάτων ψυχικής υγείας και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης χρειάζονται περισσότερες μελέτες, περισσότερα χρήματα και καλύτερη πρόσβαση στα δεδομένα των εταιρειών. «Το γεγονός ότι δεν διαθέτουμε αποδεικτικά στοιχεία δεν αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει σύνδεση» δήλωσε ο Σάντρο Γκαλέα, πρόεδρος της επιτροπής και κοσμήτορας στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου της Βοστώνης.

Ενας από τους λόγους που είναι δύσκολο να διαχωριστεί ο ρόλος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία των παιδιών είναι ότι η σχέση μεταξύ ψυχικής υγείας και χρήσης της τεχνολογίας είναι αμφίδρομη, σύμφωνα με την επιτροπή των εμπειρογνωμόνων. Η ψυχική κατάσταση ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιεί την πλατφόρμα, το οποίο με τη σειρά του επηρεάζει την ψυχική του κατάσταση.

Σύμφωνα με έρευνες για τις πηγές του άγχους στους νέους, υπάρχουν άλλοι παράγοντες – όπως ο εκφοβισμός ή η έλλειψη οικογενειακής υποστήριξης – που συνδέονται εντονότερα με τις επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, σε σύγκριση με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Πολλοί ερευνητές και αξιωματούχοι του τομέα της υγείας θεωρούν ότι το κενό στην τρέχουσα έρευνα δεν είναι λόγος για να καθυστερήσει η λήψη μέτρων. Το Γραφείο του επικεφαλής των Υγειονομικών Υπηρεσιών των ΗΠΑ (OSG) πέρυσι ανέδειξε σε μια οδηγία του τον ρόλο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην ψυχική υγεία των νέων ως επείγον ζήτημα δημόσιας υγείας, αναγνωρίζοντας παράλληλα τα όρια της έρευνας. Το 2020 διαγνώστηκαν με κατάθλιψη και άγχος σχεδόν 30% περισσότεροι νέοι μεταξύ 3 και 17 ετών σε σύγκριση με το 2016, σύμφωνα με μελέτη του 2022 που βασίστηκε σε δεδομένα της Εθνικής Ερευνας για την Υγεία των Παιδιών.

Σχεδόν όλοι οι δείκτες που σχετίζονται με την κακή ψυχική υγεία και τις αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές επιδεινώθηκαν από το 2013 έως το 2023, σύμφωνα με έρευνα των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων σε δείγμα άνω των 20.000 μαθητών Γυμνασίου. Περισσότερες από τις μισές έφηβες δήλωσαν ότι ένιωθαν θλίψη ή απελπισία το 2023 και σχεδόν μία στις τρεις είχε σκεφτεί σοβαρά να αυτοκτονήσει.

Οι μαθητές που χρησιμοποιούσαν εφαρμογές «όπως το Instagram, το TikTok, το Snapchat και το Twitter» αρκετές φορές την ημέρα είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναφέρουν επίμονα συναισθήματα θλίψης ή απελπισίας, που αποτελούν συμπτώματα κατάθλιψης, ανέφεραν οι ερευνητές του CDC την περασμένη εβδομάδα. Η ίδια η έρευνα της Meta διαπίστωσε ότι το Instagram επιδείνωσε τα προβλήματα που σχετίζονται με την εικόνα του σώματος στα έφηβα κορίτσια, σύμφωνα με τη «Wall Street Journal».

Επιπλέον, διάφορα χαρακτηριστικά της πλατφόρμας επέτρεψαν την εκμετάλλευση παιδιών, ενώ παράλληλα υπήρχε κίνδυνος να προστατευτούν οι παιδεραστές. Κάποιες Πολιτείες έχουν προσφύγει δικαστικά κατά της Meta, υποστηρίζοντας ότι η εταιρεία έχει κατασκευάσει εθιστικά προϊόντα που έχουν βλαπτική επίδραση τους νέους και παραπλανούν τους γονείς σχετικά με τα θέματα ασφαλείας.

Η Meta είχε δηλώσει στο παρελθόν στη «Wall Street Journal» ότι ορισμένα χαρακτηριστικά των προϊόντων της θα μπορούσαν ενδεχομένως να είναι επιβλαβή για ορισμένους χρήστες, αλλά ότι, παράλληλα, υπάρχουν άλλα που υποστηρίζουν τους νέους και ότι η εταιρεία έχει αφιερώσει πολλά χρόνια για την ανάπτυξη μέτρων ασφαλείας με στόχο την πρόληψη και την αποτροπή της κακής χρήσης. Το TikTok έχει μπει επίσης στο στόχαστρο των ελεγκτικών μηχανισμών. Περισσότερες από δώδεκα Πολιτείες μήνυσαν την εταιρεία του TikTok την περασμένη Τρίτη ισχυριζόμενες ότι παραπλάνησε το κοινό όσον αφορά χαρακτηριστικά που επέτρεψαν την αλίευση θυμάτων παιδικής ηλικίας και την κακοποίησή τους.

Η αντίδραση των εταιρειών

Η τεχνολογική βιομηχανία έχει αντιδράσει. Η NetChoice, μια ένωση εταιρειών τεχνολογίας στην οποία συμμετέχουν μεταξύ άλλων η Meta, η Google και η Snap, έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να εμποδίσει πολιτειακούς νόμους που προβλέπουν περιορισμούς στην πρόσβαση των παιδιών ή την αύξηση της γονικής εποπτείας.

Πηγή: The Wall Street Journal