Οι πλοηγοί ανησυχούν περισσότερο για την πλεύση σε αχαρτογράφητα νερά, αλλά η Ευρώπη είναι εξοικειωμένη με τις ύπουλες θάλασσες που την περιμένουν μετά την ορκωμοσία του Donald Trump. Ως εθνικιστής, ο πρόεδρος του «Πρώτα η Αμερική» θα ξεφτίσει και πάλι τους δεσμούς που συνδέουν τα δύο κύρια τμήματα της Δύσης και τη διεθνή τάξη που η ατλαντική συμμαχία αγωνίζεται να διατηρήσει. Το 2017 η Ευρώπη κατάφερε με κάποιον τρόπο να παραμείνει σε σωστή πορεία. Βέβαια, η πρώτη θητεία του κ. Trump ήρθε υπό ευνοϊκές συνθήκες για την Ευρώπη: η αδιαμφισβήτητη καπετάνισσά της, η Angela Merkel της Γερμανίας, βρισκόταν στο τιμόνι για πάνω από μια δεκαετία και η οικονομία της είχε εισέλθει σε πιο ήρεμες θάλασσες μετά τα ταραγμένα χρόνια της κρίσης της ευρωζώνης. Όμως, ακόμα κι έτσι, δυσκολεύτηκε. Το 2019 ο Emmanuel Macron, ο πρόεδρος της Γαλλίας (και, όπως ο υπογράφων το άρθρο, οπαδός των αλληγοριών) δήλωσε στον Economist ότι η Ευρώπη ακροβατούσε στην άκρη του γκρεμού και ότι το ΝΑΤΟ ήταν «εγκεφαλικά νεκρό».
Καθώς αρχίζει η δεύτερη θητεία Trump, η Ευρώπη βρίσκεται σε πολύ χειρότερη κατάσταση.

Η πολιτική είναι στο πιο χαοτικό σημείο της εδώ και χρόνια. Η Γερμανία οδηγείται στις κάλπες στις 23 Φεβρουαρίου και πιθανότατα θα αφήσει πίσω της τον καγκελάριο Olaf Scholz. Η νέα κυβέρνηση είναι απίθανο να αναλάβει καθήκοντα πριν από τα τέλη Απριλίου. Η Γαλλία βρίσκεται αντιμέτωπη με τη βαθύτερη πολιτική κρίση της πρόσφατης ιστορίας της. Μια νέα κυβέρνηση με επικεφαλής τον François Bayrou μπορεί να αποδειχθεί μακροβιότερη από την προηγούμενη, η οποία βυθίστηκε έπειτα από μόλις τρεις μήνες, αλλά δεν φαίνεται να είναι καθόλου αξιόπλοη. Η Πολωνία, μια άλλη από τις «μεγάλες» χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρόκειται να εκλέξει πρόεδρο τον Μάιο. Εάν ο υποψήφιος που προτιμά ο Donald Tusk, ο φιλελεύθερος πρωθυπουργός, δεν κερδίσει, θα μπορούσαν να ακολουθήσουν αρκετά χρόνια παράλυσης. Οι Βέλγοι πολιτικοί εξακολουθούν να παζαρεύουν για τον σχηματισμό κυβέρνησης περισσότερες από 200 ημέρες μετά τη διεξαγωγή των εκλογών.

Η όποια πολιτική δύναμη υπάρχει δεν είναι καθόλου καθησυχαστική. Μια σειρά από ακροδεξιούς πολιτικούς, όπως ο Herbert Kickl στην Αυστρία και ο Viktor Orban στην Ουγγαρία, φαίνεται ότι έχουν σκοπό να καταλάβουν ή να διαλύσουν την ΕΕ. Υποστηρίζονται απροκάλυπτα από τον κ. Trump και τον ακόλουθό του, τον Elon Musk. Για αρκετούς εθνικιστές Ευρωπαίους πολιτικούς βρέθηκε χώρος να παραστούν στην ορκωμοσία του νέου προέδρου στην Ουάσιγκτον. Τα τελευταία χρόνια το πιο σταθερό τμήμα του πολιτικού μηχανισμού της ηπείρου ήταν οι κεντρικοί θεσμοί της στις Βρυξέλλες. .Όμως οι Trumpιανοί μισούν την υπερεθνική ευρωκρατία. Ακόμα χειρότερα, η Ursula von der Leyen, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πέρασε το πρώτο μισό του Ιανουαρίου ασθμαίνοντας από πνευμονία, συμπεριλαμβανομένης μιας διακριτικής παραμονής στο νοσοκομείο.

Δεν είναι η κατάλληλη στιγμή για την Ευρώπη να τα βάλει με ξένους αντιπάλους. Ωστόσο, τώρα βρίσκεται ταυτόχρονα αντιμέτωπη με τρεις παγκόσμιες γεωπολιτικές δυνάμεις. Η Ρωσία είναι η πιο απειλητική, μετά την εισβολή στην Ουκρανία και το κόψιμο των καλωδίων στη Βαλτική. Η Κίνα και η ΕΕ τείνουν προς έναν εμπορικό πόλεμο. Οι Ευρωπαίοι δυσανασχετούν επίσης με την υποστήριξη της Κίνας προς τη Ρωσία στην Ουκρανία. Ο κ. Trump υπόσχεται τώρα έναν δικό του εμπορικό πόλεμο, μαζί με αόριστες απειλές κατά του ΝΑΤΟ (εκτός αν τα μέλη του ξοδέψουν πολύ περισσότερα για την άμυνα) και εξωφρενικές διεκδικήσεις της Γροιλανδίας. Οι τιτάνες της τεχνολογίας που έχουν την αμέριστη προσοχή του προέδρου θέλουν να ευνουχίσει τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το κλίμα κάτω από τα καταστρώματα της Ευρώπης είναι ζοφερό. Μια δημοσκόπηση σε 24 χώρες από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ένα κέντρο μελετών, δείχνει ότι πολλά μέρη, συμπεριλαμβανομένης της Ινδίας και της Ρωσίας, θεωρούν ότι η επιστροφή του κ. Trump είναι καλή είδηση. Οι Ευρωπαίοι, αντίθετα, είναι πανικοβλημένοι.

Οι ηγέτες της ΕΕ γνωρίζουν ότι πρέπει να χαράξουν μια νέα κοινή πορεία, αλλά δεν έχουν ακόμη συμφωνήσει ποια θα μπορούσε να είναι. Για τον κ. Macron, αυτό που έχει σημασία είναι η «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης, δηλαδή η ικανότητά της να κάνει πράγματα χωρίς την αμερικανική υποστήριξη, εξασφαλίζοντας, για παράδειγμα, ότι η ήπειρος θα αναπτύξει τον δικό της στρατιωτικό εξοπλισμό. Άλλοι, ιδίως στην κεντρική Ευρώπη, θεωρούν ότι κάτι τέτοιο είναι απλώς μια ψευδαίσθηση: γι’ αυτούς είναι σαφές ότι η Αμερική θα είναι, για το ορατό μέλλον, απαραίτητη για την εγγύηση της ασφάλειας της ηπείρου. Το να χαϊδεύουμε το πλήθος του MAGA αγοράζοντας αμερικανικά αεροσκάφη και πυραύλους είναι ο πιο σίγουρος τρόπος για να δείξουμε στον κ. Trump ότι η Ευρώπη είναι ένας άξιος σύμμαχος.
Όμως μέσα σε αυτήν την πελαγική ομίχλη υπάρχουν κάποια σημάδια ελπίδας; Ίσως. Η ομάδα του κ. Trump εγκατέλειψε την προσπάθεια να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία «εντός 24 ωρών», όπως είχε επανειλημμένα υποσχεθεί στην προεκλογική του εκστρατεία.

Ένας βιαστικός τερματισμός θα ευνοούσε τη Ρωσία, η οποία, στρατιωτικά, έχει σήμερα το πάνω χέρι. Ο κ. Trump εξακολουθεί να θέλει να επιβάλει γρήγορα μια ειρήνη και στις δύο πλευρές, αλλά υπαινίσσεται πιο χαλαρά χρονοδιαγράμματα -100 ημέρες ή ακόμη και έξι μήνες. Οι Ευρωπαίοι προσπαθούν να τον πείσουν ότι η εγκατάλειψη της Ουκρανίας θα ήταν μια επανάληψη της βιαστικής υποχώρησης της Αμερικής από το Αφγανιστάν υπό τον προκάτοχό του, Joe Biden: μια αποτυχία που θα αναδείκνυε την αμερικανική ανικανότητα.

Η άφιξη του κ. Trump μπορεί τελικά να οδηγήσει τους Ευρωπαίους να κωπηλατήσουν προς την ίδια κατεύθυνση. Στις 3 Φεβρουαρίου οι 27 ηγέτες της ΕΕ θα συναντηθούν σε ένα άτυπο καταφύγιο έξω από τις Βρυξέλλες για να συζητήσουν για την άμυνα. Το μπλοκ συμφώνησε με καθυστέρηση ότι πρέπει να δαπανηθούν πολύ περισσότερα για τη στρατιωτική ετοιμότητα (θα παραστεί και ο Sir Keir Starmer, πρωθυπουργός της Βρετανίας, πρώην μέλους της ΕΕ και πρώην μεγάλης ναυτικής δύναμης). Μέχρι τότε ο τυφώνας Trump μπορεί να έχει χτυπήσει ή να παραμένει απλώς μια απειλή. Όπως και να έχει, η επιλογή που αντιμετωπίζει η Ευρώπη είναι απλή: ή βυθίζεται ή κολυμπάει.

Πηγή: The Economist