Η μελέτη, η οποία βασίζεται σε 3.800 MRI scans, προσφέρει σημαντικές ενδείξεις, όμως οι ειδικοί σημειώνουν ότι απαιτούνται επιπλέον και πιο ομοιογενή δεδομένα για να επιβεβαιωθούν οριστικά τα συμπεράσματα.

Καθώς ο άνθρωπος γερνά, ο εγκέφαλος φαίνεται να «επαναρυθμίζει» τη λειτουργία του.

Σύμφωνα με την έρευνα, η διαδικασία αυτή εξελίσσεται σε διακριτές φάσεις — τις «εποχές» του εγκεφάλου — στις οποίες μεταβάλλεται η αρχιτεκτονική των νευρωνικών δικτύων και αλλάζει ο τρόπος με τον οποίο επεξεργαζόμαστε πληροφορίες.

Οι επιστήμονες αναφέρουν ότι για πρώτη φορά εντοπίζονται τέσσερα χαρακτηριστικά σημεία καμπής της μέσης ανθρώπινης ζωής: στις ηλικίες 9, 32, 66 και 83. Στα ενδιάμεσα χρονικά διαστήματα, ο εγκέφαλος εμφανίζει εντελώς διαφορετικά μοτίβα οργάνωσης και λειτουργίας.

Τα αποτελέσματα, που δημοσιεύθηκαν στο Nature Communications, δείχνουν ότι η ανθρώπινη γνωστική λειτουργία δεν αυξάνεται απλώς έως κάποιο peak για να ακολουθήσει έπειτα η πτώση.

Αντίθετα, η περίοδος 9–32 ετών είναι η μοναδική φάση όπου τα νευρωνικά δίκτυα γίνονται σταθερά πιο αποτελεσματικά.

9–32 ετών: Η εποχή της δυναμικής αναδιοργάνωσης

Σε αυτό το στάδιο, ο εγκέφαλος παρουσιάζει πολύ γρήγορη και αποδοτική επικοινωνία μεταξύ διαφορετικών περιοχών.
Η Mousley υπενθυμίζει ότι σε αυτή την ηλικιακή ζώνη κάνουν συχνά την εμφάνισή τους οι περισσότερες ψυχικές διαταραχές, πιθανόν επειδή η διαδικασία ανασχηματισμού των συνδέσεων αποτελεί περίοδο ευαλωτότητας.

32–66 ετών: Η εποχή της σταθεροποίησης

Το νευρωνικό σύστημα σταθεροποιείται, με τις μεταβολές να συνεχίζονται αλλά με σαφώς ηπιότερο ρυθμό.
Οι ερευνητές εκτιμούν ότι και η νοητική λειτουργία και η προσωπικότητα τείνουν να «ωριμάζουν» και να σταθεροποιούνται σε αυτή τη φάση.

66–83 ετών: Η εποχή της αρθρωτής λειτουργίας

Το δίκτυο του εγκεφάλου τείνει να διαχωρίζεται σε πιο σφιχτά συνδεδεμένα υποδίκτυα, τα οποία όμως επικοινωνούν λιγότερο μεταξύ τους.

Από τα 83 και μετά: Προοδευτική εξασθένιση

Η λειτουργία βασίζεται όλο και περισσότερο σε συγκεκριμένες απομονωμένες περιοχές, καθώς οι διασυνδέσεις αποδυναμώνονται με την ηλικία.

Η Mousley υπογραμμίζει ότι «η εξέλιξη του εγκεφάλου δεν ακολουθεί γραμμική τροχιά — και αυτή είναι η πρώτη συστηματική προσπάθεια να κατανοήσουμε τον ρόλο της ηλικίας σε αυτές τις αλλαγές».

Πώς πραγματοποιήθηκε η έρευνα

Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε diffusion MRI scans — απεικονίσεις που καταγράφουν την κίνηση μορίων νερού στον εγκέφαλο — από περίπου 3.800 άτομα, από νεογνά έως ενήλικες 90 ετών.
Αυτή η μέθοδος επιτρέπει τη χαρτογράφηση νευρωνικών συνδέσεων χωρίς επεμβατικές τεχνικές.

Περιορισμοί της μελέτης

Ο νευροεπιστήμονας Rick Betzel, ο οποίος δεν συμμετείχε στη μελέτη, τη χαρακτηρίζει «ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσα», επισημαίνοντας όμως ότι τα στοιχεία προέρχονται από εννέα διαφορετικά σύνολα δεδομένων με ποικίλα επίπεδα ποιότητας — κάτι που μπορεί να επηρεάζει ορισμένες λεπτές παρατηρήσεις.

Παρόλα αυτά, αναγνωρίζει ότι η μελέτη έχει γίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και ότι η έννοια των διακριτών «εποχών» της εγκεφαλικής εξέλιξης είναι πολλά υποσχόμενη, αν και απαιτείται περαιτέρω επιβεβαίωση.

Όπως σημειώνει: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα εγκεφαλικά δίκτυα μεταβάλλονται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Το κατά πόσο υπάρχουν σαφή, απόλυτα σημεία μετάβασης — αυτό μένει να αποδειχθεί».