|
Οι αναφορές για την
κατάρρευση του δολαρίου είναι πολύ υπερβολικές. Μια
περιστολή στο μερίδιό του επί των παγκόσμιων συναλλαγματικών
αποθεμάτων, σε συνδυασμό με τις αυξανόμενες γεωπολιτικές
εντάσεις, έχει αναζωπυρώσει τη συζήτηση για τον τερματισμό
της κυριαρχίας του. Στην πραγματικότητα η κατάστασή του ως
θεμελίου του συστήματος δεν έχει καθόλου κλονιστεί.
Όπως έγραψε σε
πρόσφατη ανάλυση του το Reuters, ο υπερμεγέθης ρόλος που
διαδραματίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις κεφαλαιαγορές, στο
εμπόριο και στο χρέος ενισχύει το εν λόγω καθεστώς του
εθνικού τους νομίσματος. Μόνον εάν η παγκόσμια οικονομία
υποβληθεί σε πλήρη αναθεώρηση το δολάριο θα παύσει να
βρίσκεται στην κορυφή. Πάντως, η υπερβολική εξάρτηση από το
αμερικανικό νόμισμα μπορεί να οδηγήσει σε αστάθεια τις
αναδυόμενες αγορές, να αποδυναμώσει τις ροές του εμπορίου
και να δημιουργήσει παγκόσμιες εκροές κεφαλαίων, όπως τον
Μάρτιο του 2020. Αυτό συνέβη χάρη στην ανάδειξη του δολαρίου
σε κορυφαίο αποθεματικό νόμισμα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο
Πόλεμο. Το 1971 ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζον Κόναλι
είπε την περίφημη φράση «το δολάριο είναι το δικό μας
νόμισμα και το δικό σας πρόβλημα». Το 2019, σχεδόν 50 χρόνια
αργότερα, ο διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας Μαρκ Κάρνεϊ
το επανέλαβε. Υπάρχουν υποψηφιότητες για εναλλακτικές
επιλογές, στις οποίες περιλαμβάνονται το κινεζικό γουάν και
τα ψηφιακά νομίσματα.
Η Λαϊκή Δημοκρατία
της Κίνας προσπαθεί εδώ και καιρό να προωθήσει τη διεθνή
χρήση του νομίσματός της. Το τελευταίο της εγχείρημα ήταν να
πληρώνει τους εξαγωγείς πετρελαίου σε γουάν, ώστε να
διευρύνει την εμβέλειά του. Εν τω μεταξύ, ορισμένες
κεντρικές τράπεζες διατυπώνουν την άποψη ότι θα μπορούσαν να
χρησιμοποιηθούν και τα ψηφιακά νομίσματα ως ένας τρόπος
δημιουργίας μιας πιο ισορροπημένης παγκόσμιας οικονομίας,
όπου δεν θα κυριαρχεί μία και μόνη χώρα. Οι Ηνωμένες
Πολιτείες έχουν αναγκάσει τον υπόλοιπο κόσμο να αναζητήσει
εναλλακτικές, διότι χρησιμοποιούν το δολάριο ως όπλο
εναντίον των αντιπάλων τους. Αφότου η Ρωσία εισέβαλε στην
Ουκρανία, η Αμερική και οι σύμμαχοί της «πάγωσαν» σχεδόν το
ήμισυ των συναλλαγματικών αποθεμάτων της, ύψους 640 δισ.
δολαρίων. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης στοχεύσει και στα δολάρια που
κατέχουν το Αφγανιστάν, το Ιράν και η Βενεζουέλα, ενώ οι
τράπεζες που παρακάμπτουν τις αμερικανικές κυρώσεις
αντιμετωπίζουν βαριά πρόστιμα. Οι υποστηρικτές της αλλαγής
του καθεστώτος δείχνουν τη σταθερή πτώση του μεριδίου του
δολαρίου στα συναλλαγματικά αποθέματα των κεντρικών
τραπεζών. Αυτό ανήλθε σε περίπου 59% το 2022, εν συγκρίσει
με το 70% και πλέον το 1999, σύμφωνα με το Διεθνές
Νομισματικό Ταμείο. Εν τω μεταξύ, το μερίδιο των ΗΠΑ επί της
παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής μειώθηκε από 32% το 1980 σε
24% το 2020, σύμφωνα με υπολογισμούς της Ομοσπονδιακής
Τράπεζας των ΗΠΑ (Fed), ενώ το μερίδιό τους στο παγκόσμιο
εμπόριο μειώθηκε από 14% σε 11% την ίδια περίοδο.
Ωστόσο, από άλλο
πρίσμα, ο έλεγχος που ασκεί το δολάριο διεθνώς είναι πιο
ασφυκτικός από ποτέ. Το δολάριο βρισκόταν στη μία πλευρά του
88% όλων των αγορών συναλλάγματος τον περασμένο Απρίλιο,
σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών. Η Fed εκτιμά
ότι μεταξύ του 1999 και του 2019 το δολάριο αντιπροσώπευε το
96% των εμπορικών τιμολογίων στην Αμερική, το 74% στην
περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού και το 79% στον υπόλοιπο
κόσμο. Οι τράπεζες χρησιμοποίησαν το αμερικανικό νόμισμα για
περίπου το 60% όλων των διεθνών καταθέσεων και δανείων.
Τέλος, οι διαρθρωτικοί παράγοντες βοηθούν επίσης. Οι
αμερικανικές κεφαλαιαγορές έχουν και βάθος και ρευστότητα
τέτοια ώστε να απορροφήσουν τις αποταμιεύσεις αναδυόμενων
και ανεπτυγμένων χωρών. Ως εκ τούτου, τα έσοδα από μια
διεθνή πλημμυρίδα αποταμιεύσεων ανακυκλώνονται σε
περιουσιακά στοιχεία των ΗΠΑ. |
