|
Σε ένα θέμα που δεν
υπάρχει αμφιβολία πως μας απασχολεί ως χώρα, έχοντας ζήσει
στο πετσί μας τις επιπτώσεις της λιτότητας όλα τα χρόνια της
ελληνικής κρίσης …. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε πριν από
μερικές ημέρες σε άρθρο του το Bloomberg, σε περίπτωση που
κάποιος αμφέβαλλε ότι η εποχή των εξαιρετικά μεγάλων πακέτων
τόνωσης στην Ευρώπη είχε τελειώσει, η μεγαλύτερη οικονομία
της ηπείρου μόλις πάτησε απότομα φρένο στις κρατικές δαπάνες
της.
Μετά από απόφαση του
ανώτατου δικαστηρίου της Γερμανίας, οι πολιτικοί ηγέτες της
χώρας βρίσκονται σε κατάσταση κρίσης, καθώς αναπροσαρμόζουν
τον προϋπολογισμό για φέτος και αναθεωρούν τη στρατηγική
τους για τη διαχείριση των δημόσιων οικονομικών.
Το νομικό ζήτημα
επικεντρώνεται στην ανάπτυξη ειδικών ταμείων που δεν
αποτελούν μέρος του γερμανικού ομοσπονδιακού προϋπολογισμού
για την υποστήριξη επενδύσεων μεγάλης κλίμακας. Διαδοχικές
γερμανικές κυβερνήσεις έχουν καταφύγει σε αυτή την τακτική
για να παρακάμψουν το συνταγματικά κατοχυρωμένο "φρένο
χρέους" που θέτει αυστηρά όρια στο μέγεθος των κρατικών
ελλειμμάτων και του δημόσιου δανεισμού. Η εν λόγω υπόθεση
επικεντρώθηκε στον αναπροσανατολισμό κεφαλαίων έκτακτης
ανάγκης για την Covid-19 προς τον "πράσινο" μετασχηματισμό
και στον εκσυγχρονισμό της οικονομίας.
Η απόφαση του
δικαστηρίου με έδρα την Καρλσρούη στις 15 Νοεμβρίου
ουσιαστικά απενεργοποίησε ένα από αυτά τα ειδικά "οχήματα"
και έθεσε εν αμφιβόλω εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για
άλλες χρηματοδοτήσεις. Πίσω στο Βερολίνο, ο τρικομματικός
συνασπισμός του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς βυθίζεται στην αγωνία
για το πώς μπορεί να προχωρήσει το πρόγραμμά του να κάνει
την οικονομία φιλική προς το κλίμα.
Τα εκτός
προϋπολογισμού funds είναι πολυετoύς διάρκειας, ενώ ο
ετήσιος προϋπολογισμός αφορά το 2023.
Είναι σύμπτωση μεν,
αξιοσημείωτη δε, ότι η κρίση έρχεται ακριβώς τη στιγμή που
οι χώρες της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας,
ετοιμάζονται να περάσουν εθελοντικά σε μια περίοδο λιτής
διαχείρισης, μετά από χρόνια ελεύθερων δαπανών για την
καταπολέμηση της πανδημίας του Covid και της ενεργειακής
κρίσης που προκλήθηκε από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Με αυτές τις
καταστάσεις έκτακτης ανάγκης να έχουν προς το παρόν
αντιμετωπιστεί, ο μακροχρόνιος κανόνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης
για δημοσιονομικά ελλείμματα έως 3% του ακαθάριστου εγχώριου
προϊόντος και δημόσιο χρέος έως 60% του ΑΕΠ πιθανότατα θα
επανέλθει τον Ιανουάριο.
Οι κυβερνήσεις
αρχίζουν να συμβιβάζονται, ωθούμενες από το σημαντικά
υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους τους και τον έλεγχο
από επενδυτές και εταιρείες πιστοληπτικής αξιολόγησης. Οι
μακροπρόθεσμες πιέσεις, από το "πρασίνισμα" των διάφορων
βιομηχανιών και του ενεργειακού δικτύου μέχρι τις
επιπτώσεις από τη γήρανση του πληθυσμού και τη συρρίκνωση
του εργατικού δυναμικού, αποτελούν πρόσθετα κίνητρα.
Η απομάκρυνση από
την πολιτική δημοσιονομικής τόνωσης υπογραμμίστηκε από
αξιωματούχους της Ε.Ε. στην τελευταία τους σύνοψη
οικονομικών προβλέψεων, στα μέσα Νοεμβρίου. Ανέφεραν ότι η
δημοσιονομική στάση του μπλοκ προβλέπεται να καταστεί
"συσφικτική" φέτος και να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο την
ανάπτυξη το 2024. Το συνολικό χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ
υποχωρεί.
Η Γερμανία θεωρήθηκε
από τις Βρυξέλλες ως πολύ γενναιόδωρη ως προς την αρωγή για
τους λογαριασμούς ενέργειας των πολιτών, ωστόσο ξεχωρίζει
επίσης για τη σύνεσή της. Ως ο οικονομικός κινητήρας της
Ευρώπης, με αναλογία χρέους προς ΑΕΠ μικρότερη από το μισό
της αντίστοιχης της Ιταλίας, τα δημόσια οικονομικά της
προκαλούσαν εδώ και καιρό τόσο φθόνο όσο και απογοήτευση
στους Ευρωπαίους ομολόγους της.
Η αλλεργία της χώρας
στα δημοσιονομικά ελλείμματα βασίζεται στην απροθυμία των
πολιτών της να δανείζονται (στα γερμανικά, η λέξη "χρέος"
σημαίνει και "ενοχή"). Πριν από την πανδημία, σε μια εποχή
εξαιρετικά χαμηλού κόστους δανεισμού, αυτή η στάση
θεωρούνταν παράλογη από τους διεθνείς οικονομικούς
παρατηρητές. Όταν όμως χτύπησε ο Covid, η Γερμανία μπόρεσε
να εξαπολύσει μια τεράστια δημοσιονομική στήριξη για
νοικοκυριά και επιχειρήσεις -ανερχόμενη σε εκατοντάδες
δισεκατομμύρια ευρώ- ακολουθούμενη από βοήθεια για να
απαλύνει τον πόνο από τους αυξανόμενους λογαριασμούς
ενέργειας μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Επιπλέον, ένα
τεράστιο πρόγραμμα δαπανών της Ε.Ε. για να βοηθήσει τις
χώρες που τσακίστηκαν στα βράχια της πανδημίας όπως η
Ιταλία, θα μπορούσε να προχωρήσει μόνο με την υποστήριξη της
Γερμανίας.
Το υπουργικό
συμβούλιο του Σολτς ενέκρινε την αναστολή του "φρένου
χρέους" και για το 2023, σε μια κίνηση που δεν θα επιβαρύνει
το συνολικό δανεισμό. Το πάγωμα σχεδόν όλων των νέων δαπανών
παραμένει σε ισχύ προς το παρόν και οι προοπτικές ενδέχεται
να παραμείνουν ασαφείς για εβδομάδες, καθώς οι αξιωματούχοι
προσπαθούν να συγκροτήσουν έναν νομικά στεγανό προϋπολογισμό
για το 2024, με άγνωστο τελικό αποτέλεσμα και επιπτώσεις.
Το Bloomberg
Economics είναι απαισιόδοξο, προειδοποιώντας ότι η ανάπτυξη
το 2024 θα μπορούσε να επιβραδυνθεί σε λιγότερο από το μισό
του 0,9% που προβλέπει, εάν οι δαπάνες, αναγκαστικά,
περιοριστούν απότομα.
Ωστόσο, όπως και να
εξελιχθούν τα πράγματα, είναι σαφές ότι τυχόν νέες
δεσμεύσεις δαπανών θα απαιτούν πια πολύ μεγαλύτερη πολιτική
προσπάθεια για να επιτευχθούν.
Το δημοσιονομικό
δίλημμα της χώρας μοιάζει όλο και περισσότερο σαν ακόμη ένα
σημάδι μιας ανεπίστρεπτης στροφής του δημοσιονομικού
"ρεύματος". Το πάρτι τόνωσης στην Ευρώπη ήδη τελείωνε, απλώς
τώρα οι Γερμανοί δικαστές έσβησαν και τα φώτα.
Το Ηνωμένο Βασίλειο
–που έχει εδώ και καιρό αποχωρήσει από την Ε.Ε., αλλά
αντιμετωπίζει παρόμοιες πιέσεις– ενεργεί για να θέσει υπό
έλεγχο τον δικό του δανεισμό. Ο μίνι προϋπολογισμός στα τέλη
Νοεμβρίου περιείχε "ψιλά γράμματα" που επιβεβαίωναν ότι έως
το 2027-28 η φορολογική επιβάρυνση στη Βρετανία πρόκειται να
αυξηθεί στο υψηλότερο επίπεδο από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ωστόσο, όπως
συνειδητοποιούν το Η.Β. και άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές
οικονομίες, είναι δύσκολο οι ψηφοφόροι να απογαλακτιστούν
από την πρόσθετη βοήθεια.
Στην Ιταλία, με
αναλογία χρέους περίπου 140% του ΑΕΠ και πιστοληπτική
αξιολόγηση από τη Moody's κοντά σε επίπεδα junk, η
πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι παραμένει προσηλωμένη σε μέτρα
που θα διατηρήσουν το έλλειμμα πάνω από το 3% μέχρι το 2026.
Η Γαλλία, με
μικρότερο βάρος χρέους αλλά με ακόμη πιο απαιτητικό εκλογικό
σώμα, βρέθηκε πρόσφατα στις "μαύρες" λίστες της Ευρωπαϊκής
Επιτροπής, επειδή το προσχέδιο προϋπολογισμού της για το
2024 οριακά παραβιάζει τις δημοσιονομικές της οδηγίες. |
