Από το Marx ως το Soros

Καθημερινή Στήλη με άρθρα για την παγκόσμια οικονομία

Επικοινωνήστε μαζί μας

00:01 - 20/07/23

Ένας αλεξιπτωτιστής πηδάει από ένα αεροπλάνο και ανακαλύπτει ότι το αλεξίπτωτό του δεν ανοίγει. Καθώς κατεβαίνει, συναντά έναν που πετάει με ανεμόπτερο που τον ρωτάει πώς τα πάει. Ο άνθρωπος που πέφτει σε ελεύθερη πτώση του φωνάζει: «Εντάξει, μέχρι στιγμής».

Όπως σχολίασε σε πρόσφατο άρθρο του στο Project Syndicate o Τζέφρι Φράνκελ (Καθηγητής Σχηματισμού Κεφαλαίου και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υπηρέτησε ως μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του προέδρου Μπιλ Κλίντον - Επιστημονικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ).

Για πολλούς, η αμερικανική οικονομία αυτές τις μέρες έχει εκπληκτική ομοιότητα με τον αλεξιπτωτιστή. Από τον Μάρτιο του 2022, όταν η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια και να συρρικνώνει τον ισολογισμό της, η συναίνεση μεταξύ των οικονομολόγων ήταν ότι οι ΗΠΑ οδεύουν προς μια σκληρή προσγείωση. Πολλοί οικονομολόγοι προβλέπουν με σιγουριά ύφεση εδώ και πάνω από ένα χρόνο, ενώ ορισμένοι μάλιστα υποστηρίζουν ότι η οικονομία έχει ήδη αρχίσει να συρρικνώνεται.

Η αναστροφή στην καμπύλη των αποδόσεων στις αγορές ομολόγων υποδηλώνει ότι και ο χρηματοπιστωτικός κλάδος προετοιμάζεται για ύφεση. Στην πραγματικότητα, ο όρος «ύφεση» έχει εμφανιστεί πιο συχνά στα ειδησεογραφικά μέσα κατά το τελευταίο έτος από ό,τι συνήθως συμβαίνει κατά τη διάρκεια μιας πραγματικής ύφεσης. Η άποψη αυτή έχει σαφώς απήχηση στο ευρύ κοινό, με μια δημοσκόπηση του Μαΐου 2022 να διαπιστώνει ότι το 55% των Αμερικανών πιστεύει ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται ήδη σε ύφεση, έναντι 21% που διαφωνεί.

Όμως όλες αυτές οι προβλέψεις έχουν πέσει πολύ έξω. Η οικονομία των ΗΠΑ δεν εισήλθε σε ύφεση το 2022, ούτε οδεύει απαραίτητα προς ύφεση το 2023 ή το 2024. Ομοίως, η παγκόσμια οικονομία απέφυγε τη συρρίκνωση.

Σίγουρα, η επιθετική νομισματική σύσφιγξη συχνά ακολουθείται από ύφεση. Εντούτοις αυτό δεν σημαίνει ότι η σκληρή προσγείωση είναι αναπόφευκτη. Εξάλλου, αν η Fed καταφέρει να επιτύχει μια ήπια προσγείωση, δεν θα έμοιαζε με τη σημερινή μας κατάσταση; Ίσως το μεταφορικό μας αλεξίπτωτο να έχει ήδη ανοίξει και αυτό που παρακολουθούμε είναι η σταδιακή, ελεγχόμενη κάθοδος της αμερικανικής οικονομίας.

Το τι συνιστά μια «ήπια προσγείωση» παραμένει ανοιχτό. Όπως έχουν υποστηρίξει αρκετοί επικριτές, η Fed είναι απίθανο να επιτύχει τον στόχο της να μειώσει τον πληθωρισμό στο 2% έως το 2024 χωρίς να προκαλέσει απότομη αύξηση της ανεργίας και πτώση του ΑΕΠ.

Όμως μια ήπια προσγείωση θα μπορούσε να οριστεί καλύτερα ως μια σταδιακή επιβράδυνση της αύξησης της παραγωγής και της απασχόλησης σε επίπεδα χαμηλότερα από τους δυνητικούς και φυσικούς ρυθμούς τους, συνοδευόμενη από μείωση του πληθωρισμού. Για να χαρακτηριστεί ως ήπια, αυτή η οικονομική επιβράδυνση δεν πρέπει να εξελιχθεί σε κάτι πιο σοβαρό από μια πολύ ήπια ύφεση. Αλλά ο πληθωρισμός δεν χρειάζεται να φτάσει αμέσως στο 2%. Ενώ η απασχόληση και η παραγωγή στις ΗΠΑ έχουν πράγματι επιβραδυνθεί το 2022, αυτό συμβαίνει σε σχέση με το 2021, όταν η οικονομία ανέκαμψε γρήγορα από την ύφεση του προηγούμενου έτους. Παρά τη νομισματική σύσφιγξη, η αύξηση του ΑΕΠ ήταν κατά μέσο όρο 1,8% τα τελευταία τέσσερα τρίμηνα.

Παραδόξως, τα πρόσφατα στοιχεία δείχνουν ότι η αγορά εργασίας στις ΗΠΑ παρέμεινε εξαιρετικά ισχυρή. Κατά το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, η αύξηση των θέσεων εργασίας ήταν κατά μέσο όρο 278.000 ανά μήνα. Αυτό, επίσης, συχνά χαρακτηρίζεται ως «επιβράδυνση» και είναι -αλλά μόνο όταν συγκρίνεται με το 2022. Δεδομένου ότι η μέση μηνιαία αύξηση της απασχόλησης από το 2001 ήταν 87.000 και ότι η συνολική μηνιαία αύξηση του πληθυσμού είναι περίπου 100.000, ο σημερινός ρυθμός αύξησης της απασχόλησης είναι ταχύς με οποιοδήποτε σχετικό πρότυπο. Επιπλέον, το ποσοστό ανεργίας παρέμεινε σταθερό στο 3,6% τον Ιούνιο, φτάνοντας σχεδόν στα χαμηλά επίπεδα στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η τρέχουσα αγορά εργασίας κάθε άλλο παρά υφεσιακή είναι.

Υπάρχουν επίσης καλά νέα από το μέτωπο του πληθωρισμού. Τα στοιχειά για τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ) του Ιουνίου, που δημοσιεύθηκαν την περασμένη εβδομάδα, έδειξαν τον 12μηνο πληθωρισμό στο 3%. Αυτό αντιπροσωπεύει σημαντική μείωση από τον Ιούνιο του 2022, όταν το ποσοστό του πληθωρισμού κορυφώθηκε στο 9,1%.

Η πτώση στο κόστος των ενοικίων υποδηλώνει ότι ο πληθωρισμός βάσει του ΔΤΚ θα συνεχίσει πιθανότατα να μειώνεται τους επόμενους μήνες. Βέβαια, ένα μέρος της μείωσης του συνολικού πληθωρισμού από το 2022 μπορεί να αποδοθεί στις ασταθείς τιμές των τροφίμων και της ενέργειας, οι οποίες ήταν επίσης μεταξύ των κύριων παραγόντων της προηγούμενης πληθωριστικής έξαρσης. Αλλά ακόμη και αν εξαιρεθούν τα τρόφιμα και η ενέργεια, ο πυρήνας του 12μηνου πληθωρισμού βάσει του ΔΤΚ ήταν 4,8% τον Ιούνιο, από 6,3% τον Οκτώβριο του 2022. Ο πληθωρισμός των προσωπικών καταναλωτικών δαπανών -το προτιμώμενο μέτρο της Fed- ήταν στο 3,8% τον Μάιο, από την κορύφωση του 7% τον Ιούνιο του 2022.

Μια σοβαρή ύφεση θα μπορούσε να επιτρέψει στη Fed να επιτύχει τον δηλωμένο στόχο της για μείωση του πληθωρισμού στο 2% φέτος. Αλλά αν η αποφυγή του κοινωνικού κόστους μιας σοβαρής συρρίκνωσης σημαίνει τη σταθεροποίηση του πληθωρισμού στο 3-4%, με μακροπρόθεσμο στόχο το 2%, αυτό φαίνεται να είναι ένα αξιόλογο αντάλλαγμα. Ένα τέτοιο αποτέλεσμα θα πρέπει να θεωρηθεί μια ήπια προσγείωση.

Φυσικά, υπάρχει μια έννοια κατά την οποία η ύφεση είναι αναπόφευκτη. Κάθε οικονομική επέκταση πρέπει να τελειώσει κάποια στιγμή. Όμως, αντίθετα με τη δημοφιλή πεποίθηση, δεν υπήρχε λόγος να κηρυχθεί ύφεση το 2022, ούτε υπάρχει λόγος να προβλεφθεί για φέτος ή ακόμη και για το 2024. Η πιθανότητα ύφεσης είναι περίπου 15% σε κάθε δεδομένο έτος. Παρόλο που οι πιθανότητες ύφεσης είναι πολύ υψηλότερες τώρα, λόγω των ταχέων αυξήσεων των επιτοκίων της Fed, θα εξακολουθούσα να τοποθετώ την πιθανότητα ύφεσης μέσα στους επόμενους 12 μήνες σε λιγότερο από 50%.

Σαν τον παροιμιώδη αλεξιπτωτιστή, η αμερικανική οικονομία πήδηξε από το αεροπλάνο πριν από περισσότερο από ένα χρόνο. Αυτή τη στιγμή στηρίζεται από ένα ασυνήθιστα ισχυρό ανοδικό ρεύμα, αποτρέποντας μια ταχεία πτώση. Παρά την πεποίθηση με την οποία πολλοί προβλέπουν ύφεση, το αλεξίπτωτο μπορεί να ανοίξει κανονικά, επιτρέποντας στην οικονομία να πετύχει τελικά μια ήπια προσγείωση.