Η επικράτηση του συντηρητικού Φρίντριχ Μερτς στις γερμανικές εκλογές της Κυριακής αναζωπύρωσε την ελπίδα ότι ο 69χρονος πρώην δικηγόρος επιχειρήσεων θα καταφέρει να δώσει τέλος στην παρατεταμένη οικονομική στασιμότητα. Ωστόσο, η δυσμενής δημογραφική κατάσταση της χώρας καθιστά αυτό το σενάριο υπερβολικά αισιόδοξο.

Όπως ανέλυσε πρόσφατα το Bloomberg, παρά τη βούληση του δραστήριου Μερτς να σχηματίσει ταχύτατα κυβέρνηση και την πιθανότητα να αναγκαστεί να εγκαταλείψει την αντίθεσή του σε μεγαλύτερο δημόσιο δανεισμό για την ενίσχυση του στρατού, η γήρανση του πληθυσμού δεν επιτρέπει την επανάληψη των περιόδων οικονομικής άνθησης που γνώρισε η Γερμανία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο ή ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας του Γκέρχαρντ Σρέντερ στις αρχές της δεκαετίας του 2000.

Η δημογραφική μεταβολή αποτελεί μόνο ένα από τα πολλά διαρθρωτικά εμπόδια στην οικονομική ανάπτυξη. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι πεπαλαιωμένες υποδομές, το υψηλό κόστος ενέργειας, η αύξηση του προστατευτισμού, η χαμηλή παραγωγικότητα και η ανάδειξη της Κίνας ως βιομηχανικού ανταγωνιστή. Παρ’ όλα αυτά, η συνταξιοδότηση της γενιάς των baby boomers έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς η έλλειψη εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού και η μείωση των ωρών εργασίας αναμένεται να περιορίσουν τη δυνητική ανάπτυξη, εκτός αν διατηρηθούν υψηλά επίπεδα μετανάστευσης, κάτι που δεν είναι εγγυημένο. Η άνοδος του ακροδεξιού κόμματος "Εναλλακτική για τη Γερμανία", το οποίο συγκέντρωσε πάνω από το 20% των ψήφων και έγινε το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης στο ομοσπονδιακό κοινοβούλιο, ενδέχεται να αποθαρρύνει την εισροή ειδικευμένων μεταναστών στη χώρα.

Επιπλέον, οι δημογραφικές αλλαγές θα αυξήσουν τις πιέσεις στον κρατικό προϋπολογισμό και στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενισχύοντας τις πολιτικές και διαγενεακές αντιπαραθέσεις σχετικά με τη διανομή των περιορισμένων πόρων. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι πολίτες άνω των 60 ετών αποτέλεσαν το 42% του εκλογικού σώματος στις εκλογές της Κυριακής, έναντι 26% το 1990, ενώ η πλειοψηφία αυτών υποστήριξε είτε το CDU/CSU του Μερτς είτε το SPD, τον πιθανό κυβερνητικό εταίρο του.

Αυτό θα μπορούσε να περιορίσει τη δυνατότητα του Μερτς να μειώσει τη φορολογία και να ανακτήσει την ελκυστικότητα της Γερμανίας ως επιχειρηματικού κέντρου. Ο στόχος του για αύξηση της ετήσιας οικονομικής ανάπτυξης κοντά στο 2% ίσως αποδειχθεί ουτοπικός.

Μετά από μια προεκλογική εκστρατεία που επικεντρώθηκε στο μεταναστευτικό ζήτημα, υπάρχει ανησυχία ότι οι Γερμανοί ψηφοφόροι δεν είναι προετοιμασμένοι για τις δύσκολες οικονομικές αποφάσεις που έρχονται. Αυτές περιλαμβάνουν την αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης και τη συγκράτηση των υπέρογκων δαπανών για την υγειονομική περίθαλψη.

Ο Μερτς έχει αναγνωρίσει αρκετά από τα προβλήματα της γερμανικής οικονομίας, όπως την υπερβολική γραφειοκρατία και τη χαμηλή επιχειρηματική επενδυτική δραστηριότητα. Για να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα, προτείνει την "Ατζέντα 2030", η οποία περιλαμβάνει φορολογικές ελαφρύνσεις για επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα, οικονομικά κίνητρα σε ηλικιωμένους για να παραμείνουν στην εργασία και μια αναθεώρηση των επιδομάτων μακροχρόνιας ανεργίας Bürgergeld. Δήλωσε, μάλιστα, ότι όλες οι αποφάσεις του θα λαμβάνονται με γνώμονα την ενίσχυση της γερμανικής βιομηχανίας.

Ωστόσο, δεν έχει ξεκαθαρίσει πώς θα χρηματοδοτήσει αυτές τις φορολογικές ελαφρύνσεις, ενώ ενδέχεται να αναγκαστεί να κάνει συμβιβασμούς, καθώς οι Σοσιαλδημοκράτες διαφωνούν με τις πολιτικές του.

Η δυνητική ανάπτυξη της γερμανικής οικονομίας εκτιμάται πλέον στο 0,3%-0,4% ετησίως μέχρι το 2030, σε σύγκριση με τον μέσο όρο του 1,4% την περίοδο 2000-2019, σύμφωνα με το Γερμανικό Συμβούλιο Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων. Τα επόμενα τέσσερα χρόνια, περίπου 5,2 εκατομμύρια Γερμανοί θα φτάσουν σε ηλικία συνταξιοδότησης, ενώ μόνο 3,1 εκατομμύρια νέοι θα εισέλθουν στην αγορά εργασίας.

Οι ηλικιωμένοι απαιτούν υψηλότερες δαπάνες υγειονομικής περίθαλψης και το συνταξιοδοτικό σύστημα, που λειτουργεί με διανεμητικό χαρακτήρα, θα δεχτεί ακόμα μεγαλύτερη πίεση, καθώς οι εργαζόμενοι πληρώνουν τις συντάξεις των συνταξιούχων. Οι συντάξεις ήδη απορροφούν πάνω από το 20% του κρατικού προϋπολογισμού, γεγονός που καθιστά απαραίτητες τις μεταρρυθμίσεις.

Η "φορολογική σφήνα" στη Γερμανία, δηλαδή η διαφορά μεταξύ του συνολικού κόστους απασχόλησης και του καθαρού μισθού, είναι από τις υψηλότερες μεταξύ των χωρών του ΟΟΣΑ. Με τις πρόσφατες αυξήσεις στις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης, το συνολικό ποσοστό επιβάρυνσης έφτασε το 42% του ακαθάριστου εισοδήματος, το υψηλότερο από το 2003. Χωρίς παρεμβάσεις, το ποσοστό θα μπορούσε να αγγίξει το 49% έως το 2035, μειώνοντας το διαθέσιμο εισόδημα και αυξάνοντας το κόστος εργασίας.

Παρόλα αυτά, οι μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις δεν αποτέλεσαν κεντρικό ζήτημα στις εκλογές. Τόσο το CDU όσο και το SPD απέκλεισαν την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης πάνω από τα 67 έτη, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες θέλουν να διατηρήσουν τις συντάξεις στο 48% του μέσου μισθού.

Η Γερμανία πρέπει να συνδέσει την ηλικία συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και να ενθαρρύνει την αποταμίευση μέσω φορολογικών κινήτρων. Παρότι το σχέδιο του Μερτς να δημιουργήσει επενδυτικούς λογαριασμούς για τα παιδιά είναι θετικό, δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση των άμεσων προκλήσεων του συνταξιοδοτικού συστήματος.

Η χώρα χρειάζεται επίσης να προσελκύσει περισσότερους εξειδικευμένους μετανάστες και να ενσωματώσει καλύτερα τους πρόσφυγες στην αγορά εργασίας. Χωρίς τη μετανάστευση, ο πληθυσμός της Γερμανίας θα είχε ήδη αρχίσει να μειώνεται.

Εύχομαι καλή επιτυχία στον Μερτς στην προσπάθειά του α αναζωογονήσει τη γερμανική οικονομία. Δυστυχώς, σε μια γηρασμένη κοινωνία, αυτό μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολο.