Σχολιάζοντας την τελευταία ειδησεογραφία, σε πρόσφατο άρθρο
του στο Project Syndicate o Jacob Soll (καθηγητής Φιλοσοφίας,
Ιστορίας και Λογιστικής στο University of Southern
California) έγραψε πως μπορεί να φαίνεται σαν υποσημείωση
μεταξύ των ιστορικών γεγονότων του 2022, αλλά το έτος
θανάτου της βασίλισσας Ελισάβετ Β’ συμπίπτει με την 300ή
επέτειο από τη γέννηση του Ανταμ Σμιθ. Μπορεί επίσης να
φαίνεται ότι αυτές οι δύο διάσημες βρετανικές φιγούρες έχουν
ελάχιστη σχέση μεταξύ τους.
Ο Σμιθ, άλλωστε, τείνει να συνδέεται περισσότερο με τη
Μάργκαρετ Θάτσερ, η οποία λέγεται ότι κρατούσε ένα αντίγραφο
του «The Wealth of Nations» στην τσάντα της. Ομως ο Σμιθ
ήταν περισσότερο ανθρωπιστής παρά θατσερικός. Οπως και η
αείμνηστη βασίλισσα, ενδιαφερόταν να δημιουργήσει μια
ευτυχισμένη, ειρηνική, ευημερούσα, καλοπροαίρετη κοινωνία
μέσω της προώθησης των στωικών ιδανικών.
Οταν ο Σμιθ εξύμνησε το στωικό μοντέλο του καθήκοντος, θα
μπορούσε να περιέγραφε την Ελισάβετ Β’, που σπάνια ακουγόταν
σαν οικονομολόγος της ελεύθερης αγοράς. Ο Σμιθ αποδοκίμαζε
την απληστία, δεν εμπιστευόταν τις ιδιωτικές εταιρείες και
πίστευε ότι οι αξίες που αγαπούσε θα μπορούσαν να
ενσωματωθούν καλύτερα από μια αγροτική τάξη ιδιοκτητών γης
των οποίων το κύριο αντικείμενο ήταν η ανιδιοτελής υπηρεσία
προς το κράτος. Οπως το είδε, αυτού του είδους η ρύθμιση
ήταν ιδανική για τη διατήρηση τόσο της πολιτικής ελευθερίας
όσο και των ελεύθερων αγορών.
Είτε θαυμάζει κανείς την αείμνηστη βρετανίδα βασίλισσα είτε
όχι, είναι δύσκολο να αρνηθεί ότι και οι δύο λάτρευαν τον
ρυθμό της εξοχικής ζωής και την αυστηρότητα του καθήκοντος
προς το κράτος. Εβλεπε τον ρόλο της ως συμβούλου που θα
μπορούσε να ενοποιήσει τη βρετανική κοινωνία, επιτρέποντας
έτσι στις αγορές να λειτουργούν ελεύθερα και ομαλά.
Ο Σμιθ ήταν ελιτιστής. Πίστευε ότι ο ιδανικός νομοθέτης ήταν
ευγενικός, καλοπροαίρετος και – σύμφωνα με τις παραδόσεις
του Κικέρωνα και του Τζον Λοκ – ικανός για την προσωπική
αυτοσυγκράτηση που ήταν απαραίτητη για την τήρηση του
αστικού δικαίου και του συντάγματος, μαζί με τη διπλή ελπίδα
της προστασίας των θεσμών και της ενίσχυσης της κοινωνίας.
Υπάρχουν πολλές κριτικές για τη μοναρχία. Κανείς όμως δεν
μπορεί να αρνηθεί ότι η Ελισάβετ Β’ είδε τον εαυτό της σε
αυτό το φως του Σμιθ και εργάστηκε για να δώσει παράδειγμα
καθήκοντος για να κατευνάσει τα λαϊκά πάθη. Θα μπορούσε
κανείς να τη δει ως ένα ορατό χέρι που στάθηκε πάνω από τη
μάχη για να υπενθυμίσει στην κοινωνία την αξία της συμπόνιας
και των στωικών αρετών. Οταν διαβάζουμε τον Σμιθ, μας
εξυπηρετεί καλύτερα να σκεφτόμαστε το παράδειγμα της
Ελισάβετ Β’ παρά εκείνων που κινούνται από προσωπική
απληστία. Μπορεί να ακούγεται αρχαϊκό, αλλά, όπως υποδηλώνει
η απάντηση των Βρετανών στον θάνατό της, αυτές οι αξίες
εξακολουθούν να είναι ελκυστικές σε πάρα πολλούς ανθρώπους
σήμερα.
|
