|
Ο κόσμος δεν
προορίζεται γι’ αυτό που ο Εμάνουελ Καντ αποκάλεσε «αιώνια
ειρήνη». Ο Γερμανός φιλόσοφος του Διαφωτισμού οραματίστηκε
τις δημοκρατικές χώρες να ζουν σε αρμονία μεταξύ τους και να
μη χρειάζονται καν μόνιμους στρατούς για να αμυνθούν. Όπως
έγραφε προσφάτως το
Reuters σε
ένα αρκετά ενδιαφέρον άρθρο του. Μετά μια ταραγμένη χρονιά
με πολλαπλές κρίσεις –από τον πόλεμο μέχρι τον πληθωρισμό
και τις καταστροφές λόγω κλιματικής αλλαγής– ο κόσμος δεν
χρειάζεται να περιέλθει στη δυστοπία του παγκόσμιου χάους ή
ενός νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Αμερικής και Κίνας, πόσο
μάλλον ενός συμβατικού. Ενα άλλο σενάριο είναι πιθανό,
εντούτοις, δηλαδή μια «πολυκεντρική νέα τάξη πραγμάτων» με
πολλαπλά κέντρα εξουσίας, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι
μεν η ηγετική δύναμη αλλά όχι η ηγεμονική. Η Αμερική, για να
μπορέσει μέσα στο χάος να διατηρήσει την τάξη, θα χρειαστεί
να εισακούσει τους συμμάχους, να λάβει υπ’ όψιν άλλες
δυνάμεις και να αποφύγει να επηρεάσει δραστικά εξελίξεις
λόγω ειδικού βάρους. Αυτό συνεπάγεται τη διάσωση όσο το
δυνατόν περισσότερο του πολυμερούς συστήματος, που βασίζεται
στα Ηνωμένα Εθνη, ενώ θα πρέπει να το ενισχύει με
συνασπισμούς όπως η αμυντική συμμαχία του ΝΑΤΟ και η ομάδα
των επτά μεγάλων βιομηχανικών χωρών. Πράγματι, το περίγραμμα
μιας τέτοιας τάξης μπορεί ήδη να αναδύεται από τις φλόγες
των οικονομικών, πολιτικών και άλλων «μαχών», που συχνά
χαρακτηρίζονται πολυκρίση. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι η
εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει αναζωογονήσει το ΝΑΤΟ
και εν μέρει επειδή η Αμερική έχει συνειδητοποιήσει
περισσότερο την ανάγκη για εταίρους στον ανταγωνισμό της
έναντι της Κίνας.
Μια πολυκεντρική
τάξη πραγμάτων θα ήταν διαφορετική από αυτό που αποκαλείται
συχνά «πολυπολικό» σύστημα – ένας κόσμος όπου οι μεγάλες
δυνάμεις έχουν το ελεύθερο να κυριαρχούν επί των γειτόνων
τους, αν και αυτό δεν θα είναι καθόλου ασφαλές. Ετσι οι
χώρες ξοδεύουν περισσότερα χρήματα για οπλικά συστήματα. Η
Ιαπωνία, η Γερμανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες σχεδιάζουν
ιδιαίτερα μεγάλες αυξήσεις στους αμυντικούς προϋπολογισμούς
τους. Δίνουν επίσης μεγαλύτερη προσοχή στην ενεργειακή
ασφάλεια. Σύμφωνα με αυτό το σενάριο, το παγκόσμιο εμπόριο
θα κατακερματιστεί εν μέρει, διότι οι χώρες, οι φίλα
προσκείμενες στις Ηνωμένες Πολιτείες, θα εμποδίζουν την Κίνα
να αποκτήσει προηγμένη τεχνολογία και να δημιουργήσει
αλυσίδες εφοδιασμού σε σύμμαχες χώρες. Ωστόσο, η παγκόσμια
οικονομία δεν θα χωριστεί σε δύο μπλοκ και θα εξακολουθεί να
προσφέρει μεγάλες ευκαιρίες για εμπόριο και επενδύσεις –
ειδικά σε όπλα, σε τεχνολογία υπολογιστών και στην πράσινη
μετάβαση. Η Αμερική και οι πλούσιοι σύμμαχοί της στην Ευρώπη
και στη νοτιοανατολική Ασία συμφωνούν σε γενικές γραμμές πως
η Ρωσία αποτελεί απειλή, η δε Κίνα μια πρόκληση. Υπάρχουν
όμως διαφοροποιήσεις ως προς την έμφαση, που ανά περίπτωση
δίδεται. Οι ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαίτερα η Γερμανία, είναι
πιο απρόθυμες να διακόψουν τους κερδοφόρους δεσμούς με την
Κίνα. Το ίδιο ισχύει για τις πλούσιες ασιατικές χώρες όπως η
Ιαπωνία, παρόλο που φοβούνται ότι το Πεκίνο μπορεί να
εισβάλει στην Ταϊβάν.
Υπάρχει ακόμη
λιγότερο συναινετικό κλίμα εκτός των κόλπων των βασικών
συμμάχων της Αμερικής. Η Ινδία, λόγου χάριν, αγοράζει
πετρέλαιο με έκπτωση από τη Ρωσία, ενώ προσπαθεί να μειώσει
την εξάρτησή της από τα όπλα της Μόσχας. Αυτή είναι η
πραγματικότητα του «πολυκεντρικού συστήματος». Οι Ηνωμένες
Πολιτείες δεν είναι τόσο ισχυρές όσο ήταν, ενώ πέρυσι
αντιπροσώπευαν το 24% της παγκόσμιας οικονομικής παραγωγής
από το 39% το 1960. Η Κίνα έχει αυξηθεί στο 18% από το 4%
την ίδια περίοδο. Η Αμερική θα κερδίσει περισσότερους φίλους
μόνον εάν σεβαστεί τα συμφέροντά τους. Αυτό θα μπορούσε να
είναι καλό για την παγκόσμια ειρήνη. Αλλωστε, η
αδιαμφισβήτητη αμερικανική ισχύς οδήγησε σε καταστροφές,
όπως η εισβολή στο Ιράκ. |
